Możliwość komentowania Dlaczego należy dążyć do ograniczenia (bądź zniesienia) kary śmierci? została wyłączona
Choć osobiście jestem bardzo krytyczny wobec nauczania papieża Franciszka, który w zdecydowany sposób odrzuca karę śmierci, jednocześnie chętnie przyznam, iż argumenty, które są wysuwane przeciwko owej najwyższej sankcji, wydają się w dużej mierze słuszne, gdyż:
1. Rzeczywiście, brak jest przekonujących dowodów na rzecz tezy, iż stosowanie kary śmierci na dłuższą metę ogranicza brutalną przestępczość. Ot, porównamy choćby tylko poziom przestępczości w dawnych wiekach, gdy kara śmierci była często używana, do wskaźników takowej aktualnie, gdy owa kara jest rzadkością. Czy też zestawmy poziom przestępczości w Unii Europejskiej (gdzie kara śmierci jest zakazana) z poziomem przestępczości w USA (gdzie w części stanów wciąż funkcjonuje ta kara).
2. Nieodwracalność pomyłek przy stosowaniu kary śmierci nie da się porównać z nieodwracalnością pomyłek w stosowaniu innych sankcji karnych. Co innego jest wszak stracić życie, a co innego kilka czy kilkanaście lat w więzieniu. Pomyłkę przy skazaniu na długoletnie więzienie można jednak jakoś naprawić – wypłacić sowite odszkodowanie, przywrócić jeszcze niesprawiedliwie uwięzionemu dobre imię. Pomyłki przy aplikacji kary śmierci nie da się w ten sposób naprawić.
3. Dla społeczeństwa jest większy pożytek z tego, gdy jakiś przestępca w więzieniu zmieni się na lepsze, niż gdyby miał zostać zabity. Człowiek zabity, nawet gdyby miał się nawrócić przed śmiercią, nie zdoła wszak świadectwem swego zmienionego życia zdziałać tyle dobrego, co nawrócony więzień – który jeśli nie zostanie wypuszczony z zakładu karnego, może wpływać dobrze na innych osadzonych, a gdyby został zeń wypuszczony, mógłby też dawać dobry przykład pozostałej części społeczeństwa.
4. Podnoszona przez zwolenników kary śmierci teza, iż za pewne niemoralne czyny nie można wręcz wyobrazić sobie innej sprawiedliwej kary niż śmierć winnego zań człowieka jest dyskusyjna. Nie wydaje się bowiem, byśmy mieli niezmienne, sztywne i obiektywne standardy, które wyznaczałyby w dokładny sposób to, co jest, a co nie jest sprawiedliwą karą. Owszem, istnieją takie sankcje karne, o których wiemy, że są niesprawiedliwe albo przez swą łagodność, albo przez swą nadmierną surowość. Na przykład, przenoszenie z parafii na parafię księży winnych grzechów seksualnych było niesprawiedliwe, gdyż raziło swą zbytnią łagodnością oraz nieproporcjonalnością w porównaniu do wagi i ciężaru tych czynów. Z drugiej strony, karanie długoletnim więzieniem za jazdę bez biletu czy kradzież 100 złotych byłoby niesprawiedliwe przez zbytnią swą surowość. Jednak pomiędzy tymi dwoma skrajnościami, co do których instynktownie wie albo wyczuwa się, iż dane sankcje karne są niesprawiedliwe, istnieje pewnego rodzaju “szara strefa”, w której trudno jest dokładnie określić sprawiedliwość bądź niesprawiedliwość tych czy innych kar. Czy na przykład sprawiedliwą karą za zgwałcenie jest kilka lat więzienia? A może jedyną sprawiedliwą karą za owe przestępstwo byłoby dożywocie albo kara śmierci?
5. Także odwołanie się do Biblii jako argumentu za uniwersalnym stosowaniem kary śmierci wydaje się być dyskusyjne. W wyraźny i bezpośredni sposób Pismo święte nakazuje stosować ową sankcję karną w Przymierzu Noahidzkim i Mojżeszowym. Wedle zaś tradycyjnej wykładni katolickiej Przymierze Mojżeszowe w swej karno-cywilnej części nie obowiązuje chrześcijańskich władców (choć nie jest też im zakazane). Co do zaś Przymierza Noahidzkiego to logika pewnych wypowiedzi magisterialnych także przemawia przeciw interpretacji, jakoby wszystkie jego elementy były wieczne i uniwersalne (np. zawarty tam zakaz spożywania zwierzęcej krwi wedle nauczania Soboru Florenckiego już nie obowiązuje).
Co zaś do Nowego Testamentu, to chyba wszystkie z przywoływanych zeń fragmentów jako mających popierać stosowanie kary śmierci, mogą być interpretowane w odmienny sposób. Ot, np. ustęp z 13 rozdziału Listu do Rzymian mówiący o tym, iż „władza (z Boskiego upoważnienia) nosi miecz” może oznaczać ogólne uprawnienie rządzących do karania niektórych grzechów i stosowania przymusu, nie zaś konkretnie popierać karę śmierci – w podobny sposób zresztą interpretował ów fragment (niebędący przeciwnikiem kary śmierci) papież Pius XII. W przypadku zaś Ananiasza i Safiry, którzy po próbie oszukania wspólnoty zostali – w obecności św. Piotra Apostoła – rażeni śmiercią, widzimy raczej coś w rodzaju proroctwa, iż Bóg ich w ten sposób ukarze, aniżeli jakiegoś aktywnego czy bezpośredniego rozkazu Piotra, który miałby zmierzać do ukarania ich śmiercią (por. Dz 5, 1-11). Tym bardziej fakt iż Pan Jezus Chrystus nie sprostował słów wiszącego obok Niego na jednym z krzyży „dobrego łotra” o tym, że on (wraz jeszcze z drugim złoczyńcą) „sprawiedliwie odbiera słuszną karę” (por. Łk 23, 41) nie musi świadczyć o aprobacie dla kary śmierci. W tej wszak konkretnej chwili najważniejsze było to, iż ów złoczyńca się nawrócił i zapewnienie go w związku z tym przez Jezusa, iż wejdzie do Królestwa Niebieskiego: teologiczne zaś wywody odnoszącego się do tego, czy aby na pewno „dobry łotr” nie pomylił się co do oceny sprawiedliwości i słuszności odbieranej przez siebie kary, byłyby może wszak nawet nie na miejscu. Zresztą, jeśliby uznać, że brak sprostowania przez Chrystusa słów „dobrego łotra” świadczy bezpośrednio za karą śmierci, to należałoby konsekwentnie stwierdzić, iż w takim razie moralnie dobre jest również wymierzanie takowej za pomocą kilku lub nawet kilkunastogodzinnego bardzo dotkliwego cierpienia fizycznego (inaczej mówiąc: jest to kara śmierci za pomocą wyrafinowanej tortury). Tymczasem, nawet „surowe”, jeśli chodzi o karanie śmiercią, Prawo Mojżeszowe nie znało tym podobnych metod wykonywania tej kary. Wszak i najbardziej bolesne, a przewidziane w nim sposoby egzekucji przestępców – czyli ukamienowania i spalenie na stosie – co do swej długości czasu, w którym zadawany jest fizyczny ból, trwa o wiele krócej niż ukrzyżowanie.
Być może najbardziej przekonującym argumentem z Nowego Testamentu za karą śmierci jest oświadczenie św. Pawła Apostoła przed władzami Rzymu o tym, iż „jeśli (popełnił on) coś zasługującego na śmierć, nie wzbrania się umrzeć” (Dz 25, 11). Jednak i w tym wypadku istnieje pewien margines wątpliwości odnośnie tego, czy istotą owego stwierdzenia Pawła było, aby na pewno poparcie dla kary śmierci, czy może chodziło w tym przypadku bardziej o podkreślenie jego „praworządnej” postawy, a więc tego, iż jest on lojalnym i posłusznym obywatelem, który w razie czego nie będzie uchylał się od negatywnych konsekwencji (hipotetycznego) łamania przez siebie prawa.
Gwoli ścisłości, osobiście nie odrzucam interpretacji, iż we wszystkich przywołanych wyżej fragmentach Nowego Testamentu mogło chodzić o wyrażenie moralnej aprobaty dla kary śmierci (choć pewien tego nie jestem). Ponadto nawet gdyby w Nowym Przymierzu nie było żadnych bezpośrednich stwierdzeń na ów temat, to tak fakt, iż takowy nie uchylałby nauczania Starego Testamentu w przedmiocie oraz to, że tradycyjna wykładnia katolicka uznawała moralną dopuszczalność kary śmierci również w erze chrześcijańskiej, czynią dla mnie dostatecznie jasnym stwierdzenie, iż cywilne władze – tak sprawowane przez chrześcijan, jak i niechrześcijan – mają prawo (bez popełniania materii grzechu) karać śmiercią za niektóre szczególnie ciężkie przestępstwa. Odrębnym jednak zagadnieniem jest to, czy z takiego moralnego prawa należy korzystać niezależnie od wszelkich okoliczności. Osobiście, przychylam się jednak do twierdzenia, iż jeśli środki „bezkrwawe” wystarczają w danym czasie i miejscu, by skutecznie ograniczać brutalną przestępczość, władze cywilne powinny wówczas zrezygnować ze swego moralnego prawa do karania śmiercią.
***
To wszystko jednak, co napisałem powyżej nie zmienia prawdy, iż kara śmierci nie jest wewnętrznie zła. Nawet jeśli bowiem w określonych czasach, krajach i społecznościach bezkrwawe środki pozwalają w lepszy sposób ograniczać brutalną przestępczość aniżeli używanie kary śmierci, to nie można z tej okoliczności czynić jakiejś uniwersalnej czy absolutnej zasady. W średniowieczu na przykład przestępczość była o wiele większa niż współcześnie, a gdyby zrezygnować wówczas z kary śmierci byłaby zapewne ona jeszcze większa. W Unii Europejskiej brak kary śmierci może się dobrze sprawdzać, ale już np. w Ameryce Łacińskiej brak owej sankcji nie jest skorelowany z niską przestępczością i kto wie, czy gdyby kara śmierci nie została tam przywrócona, to nie ograniczyłoby to w owym regionie brutalnej przestępczości.
Podsumowując: dążenie do ograniczenia czy nawet zniesienia kary śmierci jest z grubsza rzecz biorąc dobrym trendem, ale nie należy tego trendu absolutyzować. Tacy papieże jak Jan Paweł II, Benedykt XVI i – w największym stopniu – Franciszek, popełnili zaś ów błąd dążący do absolutyzacji owego trendu.
Mirosław Salwowski
Grafika wykorzystana została w powyższym artykule za następującym linkiem internetowym: https://medievalbritain.com/type/medieval-life/occupations/medieval-executioner/
Możliwość komentowania Katalog 93 chrześcijańskich reform tyczących się państwa i prawa została wyłączona
Niniejszym pozwalam sobie przedstawić zbiór swych prawnych i politycznych postulatów, które uważałbym za „najlepsze z możliwych”. Nie jest to jednak program polityczny, który uznaję za rozsądny do przeprowadzenia w aktualnych czy choćby dających się przewidzieć w bliskiej przyszłości okolicznościach. Przeciwnie, realizacja dużej części z owych postulatów we współczesnej Polsce byłaby najprawdopodobniej bardzo nieroztropna, gdyż, o ile nie skończyłaby się jakąś gwałtowną liberalno-lewicową rewolucją, to w najlepszym razie prowadziłaby do stworzenia całkowicie „martwego” prawa, przez co ogólnie szacunek dla porządku prawnego i autorytetu państwa mógłby zostać znacząco obniżony. Przykładowo, gdyby w Polsce Anno Domini 2023 zapisać w Kodeksie karnym kryminalizację prywatnych aktów homoseksualnych, to oprócz masowych protestów na ulicach, mielibyśmy na karku represje ekonomiczne innych państw oraz instytucji międzynarodowych, a nadto owo prawo spotkałoby się z powszechnym praktycznym bojkotem ze strony urzędników mających je egzekwować (tzn. policjantów, prokuratorów, sędziów).
Dlaczego zatem i w jakim sensie napisałem, iż uważam ów katalog prawnych postulatów za „najlepszy z możliwych”? Chodzi mi w tym miejscu o sytuację, w której obywatele Polski w swej większości uznawaliby moralną słuszność tych postulatów, a co za tym idzie przynajmniej znacząca część policjantów, prokuratorów i sędziów próbowałaby egzekwować przepisy prawne, realizujące je. Dobrze by było też, gdyby w takiej sytuacji Polsce nie groziła jakaś interwencja zbrojna (np. hipotetycznej „tęczowej koalicji państw”), a ewentualne sankcje ekonomiczne, którymi byłby dotknięty nasz kraj, stałyby się na tyle znośne dla społeczeństwa, iż takowe nie odwróciłoby się od popierania moralnej słuszności wspomnianych praw. Przy założeniu, iż nastąpiłby tego rodzaju splot okoliczności, uważam poniższy katalog rozwiązań prawnych i ustrojowych za roztropny i w tym sensie „najlepszy z możliwych”. Ujmując zatem tę rzecz bardziej skrótowo: poniżej zarysowany „program” został napisany z myślą o okolicznościach nie tych współczesnych, ale tych, które można by uznać za bliższe ideałowi tradycyjnie chrześcijańskiego społeczeństwa.
Można jednak zadać pytanie, dlaczego podjąłem się napisania zbioru postulatów prawnych i politycznych, które i tak uznaję za nieroztropne i nierozsądne do przeprowadzenia nie tylko „tu i teraz”, ale i w dającej się przewidzieć bliżej przyszłości? Otóż nie jestem ani politykiem, ani nawet jakimś znaczącym publicystą czy blogerem, bym musiał się martwić taktycznymi szczegółami odnoszącymi się do roztropności akcentowania pewnych idei oraz postulatów. Zawodowym politykom owszem doradzałbym milczenie na temat znaczącej części z poniżej przedstawionych pomysłów (choć milczenie nie powinno być mylone z kłamaniem, które jest wewnętrznie złe, a przez to moralnie niedozwolone, nawet gdy jest się aktywnym politykiem). Ja jednak nie muszę się tym martwić, a z drugiej strony ktoś powinien zacząć mówić całą prawdę nawet jeśli w danych okolicznościach kulturowych i historycznych jest to odbierane w kategoriach skrajnej nieroztropności, szaleństwa czy niemądrego ekstremizmu. Coś, co dziś jawi się jako ekstremizm, może bowiem za 200 lat stać się normą. Pomyślmy choćby o przeciwnikach niewolnictwa – takowi u początków swego istnienia też byli postrzegani jako nieroztropni fanatycy i szaleni ekstremiści, ale to dzięki ich odwadze polegającej na mówieniu niepopularnych prawd, krok po kroku, politycy dojrzeli do wprowadzenia całkowitego zakazu niewolnictwa.
Aby ułatwić Czytelnikom właściwą interpretację poniższego tekstu podaję jeszcze parę wyjaśnień odnośnie niektórych fraz i tez w nich użytych:
1. Wbrew twierdzeniom i sugestiom niektórych niezbyt uważnych albo złośliwych osób postulowanym przeze mnie ideałem nie jest wprowadzenie penalizacji wszystkich, albo choćby i tylko śmiertelnych – co do swej materii – zewnętrznie wyrażanych grzechów. Nie wszystkie bowiem z takich grzechów są tak samo szkodliwe społecznie i niektóre z nich władze cywilne powinny z samej zasady tolerować. Uważny Czytelnik dostrzeże, iż w poniższym tekście nie ma postulatów wprowadzenia prawnej karalności choćby takich grzechów jak: całkowicie sekretnie i samotnie czyniony onanizm, nierząd, prostytucja, herezja, schizma, kłamstwo, obżarstwo, antykoncepcja, niedawanie biednym jałmużny, oglądanie pornografii, zażywanie, a nawet handel nieznacznymi ilościami marihuany.
2. Pod mianem „jakiekolwiek szersze (choćby niepubliczne) propagowanie” należy rozumieć tego rodzaju nakłanianie, zachęcanie, pochwalanie, itp., które ma miejsce poza najbliższym gronem rodzinnym i wobec więcej niż jednej osoby. A więc np. gdy piszę, że „jakiekolwiek szersze (choćby niepubliczne) propagowanie onanizmu, nierządu i prostytucji” powinno być penalizowane, to mam na myśli sytuacje polegające np. na tym, iż w wiadomości skierowanej do listy mailingowej składającej się z paru bądź kilku osób, ktoś zawarł pochwały takich grzechów.
3. Formułując poniższy katalog próbowałem być wierny tak „przedsoborowej” jak i „soborowej” oraz „posoborowej” – pod mianem tych dwóch ostatnich wyrażeń mam na myśli nauczanie Soboru Watykańskiego II i następującego po nim Magisterium – doktrynie katolickiej odnoszącej się do spraw prawnych, politycznych, społecznych i ekonomicznych. W przypadku jednak postulatu przywrócenia kary śmierci z pewnością mi się ta sztuka nie udała, gdyż narusza on oficjalne i autorytatywne stanowisko papieża Franciszka w tej sprawie. Kwestią, która i tak jednakże wymaga w tej sprawie dalszych badań, jest to, czy papież Franciszek kategorycznie odrzucając karę śmierci, chciał w ten sposób zasugerować, iż takowa sankcja jest „wewnętrznie zła” (wówczas to przeczyłby opartemu na Piśmie świętym powszechnemu i zwyczajnemu nauczaniu Kościoła: co byłoby rzeczą przynajmniej bardzo bliską herezji) czy też może chciał w ten sposób stwierdzić, iż tylko w odniesieniu do współcześnie występujących okoliczności kara śmierci jest moralnie niedozwolona (w tym przypadku powstaje jednak pytanie, czy aby na pewno papież ma kompetencje, by rozeznać istnienie tego typu okoliczności w stosunku do wszystkich krajów na świecie?).
4. W pewnych wypadkach Czytelnikowi może zdawać się, iż poniżej wyłożone postulaty są sprzeczne z nauczaniem Soboru Watykańskiego II albo „posoborową doktryną”, ale nie wydaje mi się, by było tak w istocie, gdyż:
W punkcie II. 5 przedstawiam postulat delegalizacji tych z wyznań i religii, które są politeistyczne, bałwochwalcze albo w inny sposób sprzeczne z podstawowymi zasadami naturalnej moralności – nie zdaje się to jednak samo w sobie wykluczać się z nauczaniem Soboru Watykańskiego II o prawie do wolności religijnej, gdyż i owa doktryna zakłada istnienie pewnych słusznych ograniczeń w tym względzie („godziwy pokój publiczny”, „normy prawne dostosowane do obiektywnego porządku publicznego”, „moralność publiczna”, prawa innych osób, ochrona innych ludzi przed nieuczciwymi rodzajami propagandy religijnej). Ze swej strony uznałem, iż pojęcie „naturalnej moralności” może w sposób dorozumiany mieścić się w granicach nauczania Soboru Watykańskiego II na ów temat, przez co nie jest z nim sprzecznym twierdzenie, iż religie naruszające tak rozumianą moralność (a czymś takim jest np. propagowanie politeizmu i bałwochwalstwa) nie cieszą się prawem do bycia tolerowanymi przez władze cywilne.
W punkcie VI. 10 prezentuję postulat penalizacji „tak męskich, jak i żeńskich aktów homoseksualnych” co owszem jest sprzeczne z osobistymi poglądami aktualnego papieża Franciszka, jednak w przeciwieństwie do jego stanowiska na temat kary śmierci – przynajmniej na razie (piszę te słowa pod koniec września 2023 roku) nie zdążył on tej swej prywatnej opinii na ów temat włączyć w ramy oficjalnego oraz autorytatywnego nauczania Kościoła. Całość jego poglądów na tę sprawę zamyka się, póki co w publicznych wywiadach udzielanych mass mediom – co nie stanowi wszak aktu o randze magisterialnej.
W punkcie VII. 9 aprobatywnie piszę o „depenalizacji posiadania, zażywania i handlowania nieznacznymi ilościami marihuany” co może na pierwszy rzut oka wydawać się sprzeczne z różnymi wypowiedziami „posoborowych” papieży i biskupów, którzy sprzeciwiają się „legalizacji” również „miękkich narkotyków”. Jednakże – przynajmniej na poziomie języka o charakterze ściśle prawniczym – „legalizacja” nie jest tym samym co „depenalizacja”. W języku prawniczym „depenalizacja” oznacza po prostu rezygnację z jakiegokolwiek karania danego zachowania. Z kolei „legalizacja” jest w owym języku synonimem ujęcia danego zachowania w bardziej „oficjalne” i honorowane przez władze cywilne ramy. Na przykład gdy dane zajęcie zawodowe jest „legalizowane”, to może być ono proponowane jako praca dla osób bezrobotnych, ma się prawo organizować kursy kształcące do jego wykonywania, itd. Ze swej strony nie proponuję zaś tak rozumianej „legalizacji” miękkich narkotyków, gdyż nie chciałbym, aby np. bycie dilerem marihuany proponowano w urzędach pracy osobom bezrobotnym albo też publicznie organizowano kursy zawodowe do tego przyuczające. W ten sposób władze cywilne niepotrzebnie by dowartościowywały owo niemoralne zajęcie. Z drugiej strony, tak zażywanie, jak i posiadanie oraz handlowanie nieznacznymi ilościami marihuany uważam za czyny o zbyt niskiej szkodliwości społecznej, by obejmować je karami ze strony władz cywilnych.
5. W niektórych postulatach idę dalej niż Magisterium Kościoła, ale nie oznacza to jeszcze sprzeczności z jego nauczaniem. Po prostu co do pewnych spraw czy uszczegółowień danych kwestii oficjalne i autorytatywne nauczanie Kościoła się nie wypowiada, ale wówczas ma się moralne prawo mieć swoją prywatną opinię na owe tematy. Przykładowo, Magisterium Kościoła nie zadeklarowało się odnośnie poruszonego przeze mnie postulatu penalizacji nawet prywatnych aktów pijaństwa (patrz: VII. 4), ale też go nie potępiło, ani nie skrytykowało, dlatego ta kwestia jest – w świetle katolickiej teologii – sprawą dopuszczalnych prywatnych opinii, a nie wyznawania jakiegoś błędu czy tym bardziej herezji.
6. W poniższym katalogu postulatów nie poruszam kwestii, które ogólnie rzecz biorąc, są prawie dla wszystkich oczywiste i niekontrowersyjne, a więc np. tego, iż kryminalizowane powinny być wciąż takie czyny jak kradzież, morderstwo (narodzonego) człowieka, zgwałcenie, pedofilia (i jej propagowanie).
7. Poniższy katalog prawie zawsze ogranicza się do prostego podania treści danego postulatu bez jednoczesnego jego argumentowania. Jest to podyktowane tym, iż ów tekst musi zachować pewne ramy swej objętości. W linkach dodanych pod niektórymi z punktów znajdują się jednak artykuły szerzej objaśniające sens części z tych postulatów.
Życzę zatem dobrej i inspirującej lektury.
Mirosław Salwowski, 26 września Anno Domini 2023
I. USTRÓJ PAŃSTWA
1. Połączenie elementów trzech systemów: demokracji, monarchii i arystokracji w postaci:
– Króla jako głowy państwa
– powszechnych wyborów, referendów, itd.
– wykształcenia politycznej elity osób mądrych, rozsądnych, uczciwych, sprawiedliwych i na inny sposób cnotliwych.
2. Utrzymanie powszechnego prawa do głosowania jednak z większymi ograniczeniami niż ma to zwykle miejsce w demokracjach, czyli: a) podniesienie czynnego prawa wyborczego do 21 roku życia
b) dożywotnie pozbawienie czynnych i biernych praw wyborczych przestępców-recydywistów, nałogowych alkoholików i nałogowych narkomanów
3. Utrzymanie zasady trójpodziału władz.
4. Utrzymanie konstytucji jako głównej podstawy prawnej działania państwa
5. Zasada, iż „prawo jest królem”, a więc, że rządzący również podlegają prawu stanowionemu i mają się nimi kierować przy podejmowaniu różnych decyzji.
6. Akcent położony na zasady pomocniczości oraz częściowej decentralizacji państwa poprzez przekazanie lokalnym samorządom władzy rozwiązywania tych spraw, co do których rozeznanie może być lepsze na poziomie regionalnym aniżeli centralnym.
1. Uznanie w Konstytucji, iż władza pochodzi od Boga.
2. Wyrażanie przez instytucje państwowe wiary w społeczne królowanie Pana Jezusa Chrystusa poprzez używaną przez nie symbolikę, tytulaturę i słownictwo.
3. Zasada prawnej tolerancji tak dla prywatnego, jak i publicznego kultu wszystkich monoteistycznych wyznań i religii honorujących w ramach swego nauczania najbardziej podstawowe zasady naturalnej moralności (legalnym pozostało by więc prawosławie, konserwatywne nurty protestantyzmu, świadkowie Jehowy, islam, judaizm, sikhizm).
4. Wprowadzenie penalizacji propagowania (być może poza najbliższym gronem rodzinnym) wszystkich politeistycznych, bałwochwalczych i w inny sposób wspierających łamanie najbardziej podstawowych zasad naturalnej moralności wyznań i religii (np. tych propagujących sodomię, zabijanie niewinnych).
5. Wprowadzenie penalizacji czarów, magii, okultyzmu i satanizmu oraz jawnych bluźnierstw.
6. Wprowadzenie penalizacji propagowania (być może poza najbliższym gronem rodzinnym) ateizmu.
7. Przy pełnym poszanowaniu dla zasady wyrażonej w punkcie II. 4 wspieranie przez instytucje państwowe nawracania niechrześcijan na wiarę w Pana Jezusa, np. poprzez organizowanie apologetycznych debat, finansowe i organizacyjne wspomaganie chrześcijańskich misji.
8. Wspieranie przez państwo – ale nie na drodze przymusu prawnego – a raczej za pomocą zachęt, ulg, przywilejów – tworzenia dla niechrześcijańskich mieszkańców odrębnych osiedli mieszkaniowych.
9. Uznanie, iż rządzący mają się w swych działaniach kierować tradycyjną moralnością chrześcijańską, a więc np. nie kłamać, nie nakazywać podległym sobie ludziom popełniania czynów wewnętrznie złych.
1. Utrzymanie zasady równości wszystkich obywateli wobec prawa (z wyjątkiem na rzecz surowszego karania za pewne czyny osób duchownych).
2. Proklamowanie w ramach Konstytucji i ustawodawstwa:
– szeroko pojętego prawa do posiadania własności prywatnej
– absolutnego prawa do życia wszystkich niewinnych osób ludzkich
– prawo do chronienia swego zdrowia
– prawa do ochrony dobrego imienia
– prawa do zawarcia (heteroseksualnego) małżeństwa oraz założenia rodziny
– prawa do pracy
– prawa do prowadzenia działalności gospodarczej
– prawo do uczciwego i sprawiedliwego procesu,
– prawa do zdobywania wykształcenia.
3. Uznanie za prawo obywatelskie możliwości swobodnej krytyki działań rządzących.
4. Uznanie za prawo obywatelskie wolności słowa pojmowanej jako możność legalnego tak prywatnego i publicznego uzewnętrzniania tych wypowiedzi, które nie promują naruszania najbardziej podstawowych zasad naturalnej moralności.
IV. PRAWO KARNE I WALKA Z PRZESTĘPCZOŚCIĄ
1. Przywrócenie kary śmierci za takie czyny jak: – morderstwo
– zgwałcenie ze szczególnym okrucieństwem
– recydywa w zakresie aktów zgwałcenia
– handel ludźmi w celach seksualnych
– recydywa w zakresie aktów pedofilskich
– co bardziej drastyczne przypadki zmuszania do uprawiania prostytucji
– recydywa osób duchownych w zakresie popełniania przez nich aktów homoseksualnych, cudzołóstwa i zoofilii.
2. Przywrócenie kary chłosty, zakucia w dyby oraz kar mutylacyjnych.
3. Reforma systemu penitencjarnego polegająca na wprowadzeniu jednoosobowych cel więziennych.
4. Odejście od kary bezwarunkowego dożywocia. W przypadkach, gdy istnieją silne przesłanki, iż dany przestępca zmienił swe złe nastawienie, danie mu możliwości wyjścia z więzienia po ok. 30 latach pobytu w zakładzie karnym.
5. Punkt IV.1 i IV.2 nie powinny być mylone z rzekomą chęcią przywrócenia kar o charakterze jawnie sadystycznym, a więc np. kwalifikowanego sposobu wymierzania kary śmierci poprzez obdzieranie ze skóry albo zadawanie innego rodzaju tortur. Tego typu sankcje karne winny być odrzucone.
6. Możliwość wyboru dla skazanych za pewnego rodzaju przestępstwa (np. kradzież, oszustwa finansowe) odbycia kary u osoby pokrzywdzonej przez tego rodzaju złamanie prawa.
7. Poszerzenie dla Policji i innych służb uprawnień w zakresie zakładania i prowadzenia podsłuchów, kontroli korespondencji, etc.
8. Przyjęcie zasady, iż te z działań funkcjonariuszy Policji i innych służb, które są wewnętrznie złe (np. kłamstwo, seksualne uwodzenie), a które mogą służyć osiągnięciu większego dobra bądź oddaleniu większego zła, będą jedynie tolerowane przez Państwo, jednak nie będzie się do nich pozytywnie zachęcać, chwalić ich bądź nakazywać ich popełnianie.
3. Zasada swobody umów pomiędzy pracodawcą a pracobiorcą ograniczana przez relatywnie szeroko pojmowane prawa pracownicze ujęte w ramach Kodeksu pracy (np. prawo do urlopu, nieobciążania nadmiernymi pracami).
4. Wprowadzenie do życia gospodarczego elementów korporacjonizmu.
5. Przywrócenie 6-dniowego tygodnia pracy, acz ze skróconą liczbą godzin w czasie których pracuje się danego dnia (ok. 6 h 30 minut zamiast dotychczasowych 8 h).
6. Wprowadzenie prawnego zakazu tych niekoniecznych prac w niedzielę i ważniejsze chrześcijańskie święta, które mają charakter jawny i publiczny.
7. Penalizacja wywierania presji na chrześcijańskich pracowników mającej na celu skłonienie ich do wykonywania nie-publicznych, ale też niekoniecznych prac w niedziele i ważniejsze święta chrześcijańskie.
8. Wprowadzenie prawnego zakazu wywierania presji na niechrześcijańskich pracowników mającej na celu skłonienie ich do wykonywania zakazanych w określone dni przez ich religię prac (np. ekonomicznego przymuszania żydów do pracy w sobotę).
9. Dążenie do – jeśli to możliwe – prostych i niskich podatków.
10. Likwidacja albo przynajmniej znaczące ograniczenie świadczenia 500 +/800+
11. Świadczenia socjalne wypłacane tym ludziom, którzy z różnych powodów nie mogą znaleźć godziwej pracy.
12. Kategoryczne odrzucenie postulatu tzw. bezwarunkowego dochodu podstawowego.
13. Utrzymanie zasady uzyskiwania emerytury przez te kobiety, które wychowały co najmniej 4 dzieci.
14. Penalizacja wszelkich publicznych gier hazardowych.
1. Sprawy zawierania i rozwiązywania związków małżeńskich pozostawione w gestii uregulowań prawnych poszczególnych związków wyznaniowych.
– dla osób deklarując brak przynależności do jakiegokolwiek związku wyznaniowego utrzymanie instytucji małżeństw cywilnych.
2. Przywrócenie prawnej możliwości wymierzania przez rodziców dzieciom umiarkowanych kar cielesnych przy jednoczesnych surowych sankcjach za przekroczenie miary przy tym stosowanej.
3. Zachęcanie matek do tego, by pozostały w domach z dziećmi, acz czynienie tego bez jakiegokolwiek przymusu prawnego (czyli bardziej na zasadzie dawania takim matkom pewnych przywilejów, ułatwień, etc).
4. Wpisanie do Kodeksu rodzinnego zasady „tradycyjnego podziału ról w rodzinie” (czyli w skrócie: „Mąż pracuje poza domem, Żona pracuje w domu i opiekuje się dziećmi”), ale bez jakichś sankcji karnych, które miałyby być przewidziane za naruszanie owych tradycyjnych ról.
5. Przyjęcie zasady, iż szkoły powinny być w pierwszym rzędzie zarządzane przez wspólnoty rodzicielskie.
6. Tak zwana edukacja seksualna w szkołach tylko w rozdzielnych płciowo klasach i przy zastrzeżeniu, że pierwszy akcent będzie w niej kładziony na promowanie tradycyjnych cnót i wartości.
7. Wspieranie przez państwo rozdzielnopłciowego modelu szkolnej edukacji.
8. Stworzenie systemu ułatwień dla tzw. edukacji domowej.
9. Penalizacja niewierności małżeńskiej z zasadniczo równymi sankcjami karnymi dla mężczyzn i kobiet za popełnienie takowego aktu
– w przypadku skazania za takowy czyn pierwszy raz wymierzenie kar prac społecznych
– w przypadku skazania za takowy czyn drugi lub trzeci raz wymierzenie kary chłosty
– w przypadku skazania za takowy czyn czwarty raz lub też w innych cięższych odmianach takowego czynu wymierzenie kary od 2 do 5 lat więzienia.
10. Penalizacja tak męskich jak i żeńskich aktów homoseksualnych.
11. Penalizacja wytwarzania i rozprzestrzeniania materiałów pornograficznych – przez miano pornografii rozumie się tu ukazywanie stosunków seksualnych, tzw. innych czynności seksualnych albo też w wyraźnie obsceniczny sposób pokazaną całkowitą nagość (to znaczy okolice genitaliów, piersi, pośladki) lub prawie całkowitą nagość (np. nieprzyzwoite pozy w bikini bądź bieliźnie).
12. Kryminalizacja jakiegokolwiek szerszego (również niepublicznego) propagowania nierządu (tj. seksu osób wolnych) oraz aktów cudzołóstwa, sodomii, onanizmu i zoofilii.
13. Wprowadzenie dla osób obu płci zasad publicznego dress code w postaci zakazu noszenia odzieży: – mocno obcisłej
– odkrywającej kolana i uda
– odsłaniającej choćby część piersi
– odkrywającej barki, plecy oraz brzuch
– mocno prześwitującej
Pewne, ale niezbyt daleko idące poluzowania tych zasad dla takich miejsc i sytuacji jak sport, ćwiczenia fizyczne, kąpieliska i plaże.
14. Prawna tolerancja dla heteroseksualnej prostytucji pod następującymi ograniczeniami i warunkami: – zakaz jakiekolwiek szerszego (choćby nie-publicznego) promowania oraz reklamowania prostytucji.
– domy publiczne ograniczone do ściśle określonych rejonów pozostających w wyraźnym oddaleniu od terenów mieszkalnych
– zakaz świadczenia tego typu usług żonatym mężczyznom
– surowe kary za przymuszanie do uprawiania prostytucji
– stworzenie państwowego systemu pomocy dla kobiet chcących zerwać z prostytucją
15. Penalizacja publicznego wykonywania i promowania tych tańców, które są najbardziej obsceniczne i nieskromne (np. striptiz, go go, bachata, salsa, rumba, tango, twerking, pole dance).
16. Praktyczne rozszerzenie obowiązującego aktualnie w Polsce zakazu używania wulgarnej mowy w miejscach publicznych, poprzez wprowadzenie karalności stosowania takowej w filmach, programach, książkach, artykułach prasowych, grafikach, muzyce.
17. Przyjęcie zasady, iż osoby „konsekrowane” są karane surowiej od innych obywateli wówczas, gdy dopuszczają się cudzołóstwa, aktów homoseksualnych, pedofilii oraz zoofilii.
18. Całkowity prawny zakaz stosowania metody In Vitro.
19. Penalizacja jakiegokolwiek szerszego (również niepublicznego) promowania zachowań transwestyckich i transseksualnych.
20. Przymusowe leczenie dla osób przejawiających zachowania transwestyckie i transseksualne.
21. Prawna tolerancja dla rozprzestrzeniania środków antykoncepcyjnych.
1. Absolutny prawny zakaz wszelkich bezpośrednich form aborcji
– w przypadkach ciąży pochodzącej z gwałtu odstąpienie od karania kobiety przy jednoczesnym karaniu lekarzy dokonujących aborcji w tej sytuacji (a także podżegaczy i pomocników)
– w przypadku poważnego zagrożenia dla fizycznego zdrowia i życia kobiety utrzymanie formalnej nielegalności tego czynu, jednak owa nielegalność byłaby pozbawiona w takich wypadkach sankcji karnych
2. Delegalizacja publicznych pokazów walk pięściarskich, MMA, Gromda, etc.
3. Zakaz publicznej reklamy wyrobów tytoniowych, utrzymanie aktualnie istniejących ograniczeń w możliwości palenia tytoniu w miejscach publicznych oraz podwyższenie wieku dopuszczalności sprzedaży papierosów do 21 roku życia.
4. Penalizacja również prywatnych aktów pijaństwa (zwłaszcza w przypadkach, gdy dane pijaństwo narusza obowiązki sprawiedliwości, które mamy wobec innych osób, np. mąż i ojciec przepijający dużą część swej wypłaty).
5. Penalizacja jakiegokolwiek pochwalania bądź zachęcania do aktów pijaństwa.
6. Podwyższenie progu prawnej dopuszczalności podawania napojów alkoholów z 18 do 21 lat.
7. Utrzymanie obecnie obowiązujących w naszym kraju prawnych ograniczeń tyczących się legalności publicznego spożywania napojów alkoholowych oraz ich reklamy.
8. Utrzymanie prawnego zakazu eutanazji.
9. Depenalizacja zażywania, posiadania i handlowania nieznacznymi ilościami marihuany.
1. Budowanie sojuszy międzynarodowych w oparciu o następujące filary:
– wspieranie wiary w Pana Jezusa
– wspieranie naturalnej i chrześcijańskiej moralności
2. Niepopieranie, choćby we wrogich nam państwach, ruchów i inicjatyw mających na celu promowanie różnych grzechów.
3. W miarę ekonomicznych możliwości i z uwzględnieniem zasady „porządku miłości” pomoc humanitarna udzielana osobom biednym i poszkodowanym w innych krajach.
4. Przyjęcie zasady niekłamania i dotrzymywania umów w relacjach z innymi państwami.
5. Dopominanie się o prawa prześladowanych w niektórych krajach chrześcijan.
6. Zachęcanie dowódców i żołnierzy do przestrzegania w ramach działań wojennych takich zasad moralnych jak: – absolutny zakaz bezpośredniego i zamierzonego zabijania osób niewinnych
– dotrzymywanie obietnic danych wrogowi
– absolutny zakaz gwałtów
7. W miarę możności i roztropności przeprowadzanie interwencji zbrojnych w krajach, gdzie: – masowo morduje się niewinnych
– przeprowadza się masowe gwałty
– krwawo prześladuje się lub wypędza chrześcijańskich misjonarzy
8. W miarę możności i roztropności udzielanie różnego rodzaju pomocy (finansowej, militarnej, organizacyjnej, humanitarnej) państwom niesprawiedliwie napadniętym przez inne kraje.
1. W granicach rozsądku i możliwości ekonomicznych państwa przyjmowanie imigrantów niezależnie od ich przynależności rasowej, kulturowej i religijnej. Zasada ta byłaby ograniczona przez poniższe zastrzeżenia:
– nieprzyjmowanie osób karanych w swym kraju za poważne przestępstwa
– nieprzyjmowanie osób poważnie podejrzanych o sympatyzowanie z bądź popieranie terroryzmu
– nieprzyjmowanie osób represjonowanych w swych krajach za takie czyny jak: akty homoseksualne, rozprzestrzenianie pornografii, cudzołóstwo, transwestytyzm oraz transseksualizm chyba, że w określonych wypadkach groziły by im za to niewspółmiernie surowe kary.
2. Zerwanie z procedurą tzw. push-backów
– w przypadku imigrantów nielegalnie dostających się do naszego kraju przyjęcie ich do obozów deportacyjnych, a następnie, gdy stwierdzi się brak bardzo poważnych przyczyn uzasadniających ich dalszy pobyt, odesłanie do państw z których przybyli.
3. Kategoryczne odrzucenie jako zbrodniczych i jawnie niemoralnych postulatów typu „Zatapiać łódki z nielegalnymi imigrantami”.
4. Nałożenie na imigrantów obowiązku złożenia deklaracji lojalności wobec państwa polskiego, posłuszeństwa prawu oraz uczenia się języka polskiego.
5. Utrzymanie pomocy socjalnej dla imigrantów jednak w skali mniejszej niż ma to miejsce w odniesieniu do osób mających status obywateli polskiego państwa.
6. Utrzymanie zasady, iż wszyscy obywatele są równi wobec prawa niezależnie od ich pochodzenia rasowego czy etnicznego.
7. Danie mniejszość narodowym możliwości pielęgnowania ich kultury, tradycji i zwyczajów w zakresie nie naruszającym naturalnej moralności.
8. Podtrzymanie zasady braku odpowiedzialności zbiorowej w odniesieniu do przestępstw lub innych niemoralnych czynów popełnianych przez niektórych członków danej społeczności.
Możliwość komentowania Czy heretycy mogą być karani śmiercią? została wyłączona
Prawdopodobnie, najbardziej kontrowersyjnym doktrynalnie dokumentem Soboru Watykańskiego II jest deklaracja “Dignitatis humanae”, która ogłasza naturalne prawo ludzi do wolności religijnej. Krytycy owego soborowego nauczania przywołują różne wypowiedzi “przedsoborowego” Magisterium, które mają być przynajmniej bardzo trudne do pogodzenia z zasadą wolności religijnej. Jednym z takich magisterialnych aktów jest wydana dnia 15 czerwca 1520 roku przez papieża Leona X bulla „Exsurge Domine”, w której odrzucone zostało 41 tez Marcina Lutra. Pośród nich znalazła się opinia nr 33 o treści:
Potępienie przez Leona X tych i innych tez Lutra kończy się cenzurą teologiczną o następującej treści:
„Wszystkie wyżej wymienione artykuły i każdy z osobna, jak już jest to powiedziane, heretyckie lub skandaliczne, lub fałszywe lub obrażające pobożne uszy, lub zwodzące umysły ludzi prostych i sprzeciwiające się katolickiej prawdzie, potępiamy, obalamy i całkowicie odrzucamy”2.
Czyż nie wydaje się więc, że papież Leon X potępiając tezę Lutra o niegodziwości karania śmiercią heretyków de facto i to jeszcze w sposób nieomylny, nie odrzucił też promowanej przez Sobór Watykański II doktryny o wolności religijnej? Wszak jeśli owa bulla sugerowałaby poprawność odwrotności opinii Marcina Lutra, a więc, iż heretycy powinni być karani przez spalenie na stosie, to stanowiłoby to wręcz skrajną sprzeczność z omawianym z deklaracją „Dignitatis humanae” Soboru Watykańskiego II. Z jednej strony wszak Leon X uczyłby w ten sposób, że herezja zasługuje nawet na karę śmierci, z drugiej zaś Sobór Watykański głosi – iż poza pewnymi ograniczeniami – również wyznawcy fałszywych religii nie powinni być niepokojeni przez władze cywilne. Czy można wyobrazić sobie większą opozycję pomiędzy tymi dwoma doktrynami?
***
Otóż, wbrew pozorom, omawiany dokument papieża Leona X niekoniecznie zakłada nieomylność, a co za tym idzie nieodwołalność potępienia wszystkich zawartych w nich tez. A zatem nie wiąże on też przyszłym papieżom rąk co do zreformowania pewnych aspektów owej bulli. Problemem bowiem w przypadku cytowanej powyżej bulli „Exsurge Domine” jest szeroka cenzura jej towarzysząca. Owa cenzura wymienia pięć kategorii potępienia opinii autorstwa Marcina Lutra („heretyckie”, „skandaliczne”, „fałszywe”, „obrażające pobożne uszy”, „zwodzące umysłu ludzi prostych i sprzeciwiające się katolickiej prawdzie”) bez precyzowania, które z owych cenzur dotyczą której z potępionych opinii. Nie wszystkie zaś z tych teologicznych cenzur muszą być dla siebie synonimami. Na przykład określenie „heretyckie” nie jest tym samym co „obrażające pobożne uszy”. W efekcie zatem owego braku rozróżnienia przez Leona X, które z tez podpadają pod którą cenzurę, nie mamy zatem pewności, czy aby np. odrzucenie Marcina Lutra godziwości karania heretyków śmiercią zostały potępione jako „heretyckie” czy może jako „obrażające pobożne uszy”. Gdyby zaś przyjąć hipotezę, iż opinia „Palenie heretyków jest przeciwko woli Ducha” była potępiona jako „obrażająca pobożne uszy”, to jeszcze by nie oznaczało, że jest ona w sposób konieczny co do swej istoty fałszywa. Jak wyjaśnia to jeden z katolickich teologów, ks. Benedict M. Ashley OP:
„Pewne wyrażenia mogą także <źle brzmieć> (male sonans), gdy oddają prawdziwy sens, ale sprzeciwiają się powszechnemu użyciu lub są <obraźliwe dla pobożnych uszy> (piis auribus offensivum), choć nie są fałszywe”3.
Gdyby zaś przyjąć, iż opinia o treści „Palenie heretyków jest przeciwko woli Ducha” nie jest heretycka, ale właśnie np. „obrażająca pobożne uszy” to oznaczałoby, iż owo papieskie jej potępienie nie wykluczało jeszcze możliwej prawdziwości tej opinii – jednak ganiło ją na zasadzie ostrożności oraz obawy, iż może być ona w łatwy sposób źle zrozumiana. Ujmując tę kwestię jeszcze inaczej: nieomylne deklaracje Biskupa Rzymu mają to do siebie, iż w ostateczny i nieodwołalny sposób rozstrzygają daną doktrynalną kwestię. Takim ostatecznym i definitywnym wyrokiem w zakresie doktryny jest stwierdzenie przez papieża, iż np. dana teza jest objawioną przez Boga prawdą albo też, że dane opinie są „heretyckie”, „błędne” czy „fałszywe”. Uznanie jednak już danych tez np. za „obrażające pobożne uszy” nie wydaje się w nieodwołalny sposób rozstrzygać danej kwestii i w związku z tym nie jest ono objęte papieską nieomylnością. Skoro zaś, omawiany dokument Leona X nie precyzuje, które z potępionych tez Marcina Lutra są „heretyckie”, a które np. „obrażające pobożne uszy”, to co najmniej kontrowersyjne jest zaliczane go do stricte nieomylnych wypowiedzi Kościoła.
Ponadto, w bulli Leona X brakuje formuły, która w wyraźny i bezpośredni sposób zobowiązuje wszystkich chrześcijan/cały Kościół do przyjęcia za słuszne owych potępień – a zastosowanie takiego sposobu wyrażania się jest jednym z pewniejszych znaków, iż mamy do czynienia z nieomylną wypowiedzią papieską. Poza tym, nawet gdyby Leon X istotnie uważał za słuszne karanie śmiercią za herezję (co jest mocno prawdopodobne), to forma, jaką on wybrał dla zasugerowania słuszności takiego podejścia, sprawiła, iż nie należy ono do nieomylnej części nauczania Kościoła i może być skorygowane przez późniejsze magisterialne wypowiedzi na ów temat. O ile bowiem – wedle doktryny i teologii katolickiej – nieomylne nauki nie mogą być reformowalne czy korygowane (w sensie późniejszego im zaprzeczania), o tyle nie wszystkie z wypowiedzi Magisterium niosą za sobą gwarancję nieomylności i choć nawet takie nie-nieomylne doktryny powinny być przyjmowane przez katolików z tzw. religijną uległością ducha4, to bywa, iż tego rodzaju magisterialne nauczania są korygowane przez historycznie późniejsze deklaracje papieży i biskupów. Zatwierdzone zaś przez papieża wypowiedzi soboru powszechnego wydają się mieć większą rangę doktrynalną5 niż choćby papieska bulla potępiająca dane tezy – ale potępiająca je w taki sposób, iż nie ma się żadnej pewności, które ze zganionych opinii są fałszywe, a których treść może odpowiadać prawdzie, lecz problem z nimi polega raczej na niebezpieczeństwie ich błędnego zrozumienia albo też innych okolicznościach.
Warto zresztą w tym miejscu dodać, iż chociaż w historii katolickiego chrześcijaństwa nie brakowało ważnych teologów w całkowicie otwarty sposób głoszących, że istotnie heretycy powinni być karani śmiercią – do takowych zaliczali się np. św. Tomasz z Akwinu6, Franciszek Suarez, ks. Jakub Wujek – to nie we wszystkich wiekach była to powszechna albo choćby popularna opinia. Na przykład, Ojciec i Doktor Kościoła, św. Jan Chryzostom był zwolennikiem zgoła przeciwnego poglądu. W jednej ze swych homilii objaśniających Ewangelię św. Mateusza mówił on wszak:
„Nie zabrania (nasz Pan Jezus Chrystus – przyp. moje MS) udaremniania (skuteczności działania) heretyków, zmuszania ich do milczenia, odbierania im swobody przemawiania, unieważniania ich synodów i przez nich uchwalanych dokumentów, ale zabijania ich i mordowania”7.
Inny ze starożytnych pisarzy kościelnych, Laktancjusz pisał z kolei:
„Religii należy bowiem bronić nie zabijaniem, lecz umieraniem, nie prześladowaniem, tylko cierpliwością, nie przestępstwem, ale wiarą, gdyż to pierwsze należy do złych, a drugie – do dobrych. Konieczne jest, aby w religii działo się dobro, a nie zło. Jeśli chcesz bronić religii krwią, torturami, złem, już nie jest ona broniona, ale plamiona oraz gwałcona. Nic bowiem nie jest tak dobrowolne, jak religia, w której jeśli umysł składającego ofiarę, doznaje odrazy, już ona odeszła i już nie istnieje” (Divinae Institutiones, Lib. V, 20)8.
Znana jest też postawa biskupów św. Marcina z Tours (316 – 397) oraz św. Ambrożego z Mediolanu (340-397), którzy apelowali do cesarza Maksymusa by ten nie karał śmiercią heretyka Pryscyliana.
Przede wszystkim zaś, doktryna o słuszności karania śmiercią heretyków nie wydaje się mieć dostatecznego poparcia w Biblii. Choć bowiem prawdą jest, iż sam Bóg do Przymierza Mojżeszowego wprowadził karę śmierci również za kilka grzechów tyczących się sfery ściśle religijnej, to żadne z tych mających być tak surowo represjonowanych nadużyć nie było odpowiednikiem tego, co w ramach tradycyjnej teologii katolickiej nazywa się mianem „herezji”. Owszem, herezja może nieraz łączyć się z tymi wykroczeniami, ale nie są one z nią równoważne. Tak więc Prawo Mojżeszowe polecało karać śmiercią za: przekonywanie innych do czczenia pogańskich bóstw (Pwt 13, 7-16); bałwochwalstwo (Pwt 17, 3); bluźnierstwo (Kpł 24, 16-23); fałszywe prorokowanie (Pwt 18, 20); znieważenie szabatu (Wj 31, 14), zbieranie drewna w szabat (Lb 15, 32-36); dawanie swych dzieci na ofiarę dla pogańskiego bóstwa Molocha (Kpł 20, 2); praktykowanie czarów (Wj 22, 17). Wszystkie z tych rzeczy mogą łączyć się z herezją, ale nie są same w sobie herezją. Poza tym, w Biblii mamy przykłady tego co odpowiadałoby tradycyjnie katolickiej definicji herezji, np. zaprzeczający istnieniu aniołów, demonów i życia wiecznego, saduceusze – ale nic nie wiadomo nam z tej świętej Księgi, by mieli być oni karani śmiercią.
***
Podsumowując zatem: doktryna o słuszności karania śmiercią za herezję nie wydaje się być poparta ani przez Pismo święte, ani przez większość Ojców Kościoła. Ponadto nie była ona prawdopodobnie nieomylna na mocy bulli „Exsurge Domine” papieża Leona X. A zatem zebrani na powszechnym soborze i pozostający w jedności z papieżem biskupi (chodzi oczywiście o Sobór Watykański II) nie byli w absolutny i ślepy sposób związani tym nauczaniem i mieli prawo je zreformować oraz skorygować. To nie znaczy, iż wszystkie aspekty soborowej deklaracji “Dignitatis humanae” na pewno są do pogodzenia z pewnymi nieomylnymi wypowiedziami “przedsoborowego” Magisterium, jednak akurat w aspekcie tego konkretnego tematu – czyli karania śmiercią heretyków – owa trudność nie wydaje się zachodzić.
Mirosław Salwowski
Przypisy:
1 Cytat za: „Breviarium Fidei. Wybór doktrynalnych wypowiedzi Kościoła” (pod redakcją ks. Ignacego Bokwy), Księgarnia Świętego Wojciecha, Poznań 2007, s. 176.
3 Cytat za: Benedict M. Ashley OP, „Żyć Prawdą w Miłości. Biblijne wprowadzenie do teologii moralnej”, Wydawnictwo „W drodze”, Poznań 2008, s. 112.
4 O takim obowiązku okazywania posłuszeństwa również nie-dogmatycznemu nauczaniu Kościoła uczy chociażby punkt numer 892 Katechizmu Kościoła Katolickiego: Boska asystencja jest także udzielona następcom Apostołów, nauczającym w komunii z następcą Piotra, a w sposób szczególny Biskupowi Rzymu, pasterzowi całego Kościoła, gdy – nie formułując definicji nieomylnej i nie wypowiadając się w “sposób definitywny” – wykonuje swoje nauczanie zwyczajne, podaje pouczenia, które prowadzą do lepszego zrozumienia Objawienia w dziedzinie wiary i moralności. Nauczaniu zwyczajnemu wierni powinni okazać “religijną uległość ich ducha”, która różni się od uległości wiary, a jednak jest jej przedłużeniem.
Inne dokumenty kościelne, w których jest mowa o takim posłuszeństwo to np. Sobór Watykański II konst. Lumen Gentium 25; Pius XII, enc. Humani Generis, n. 20.
5 Choć nie ma jasności czy większa lub istotna część wypowiedzi Soboru Watykańskiego II była nauczaniem per se nieomylnym, to jednak wedle papieża Pawła VI akty owego zgromadzenia kościelnego posiadają wysoką rangę doktrynalną. Ten Biskup Rzymu mówił wszak: “Niektórzy ludzie zadają pytanie, jaki jest autorytet, jaka jest teologiczna kwalifikacja, jaką sobór zamierzał nadać swojemu nauczaniu, zważywszy, że uchylił się od podawania uroczystych dogmatycznych definicji angażujących nieomylne Magisterium Kościoła? Każdy, kto odniesie się do soborowej deklaracji z 6 marca 1964 roku, powtórzonej następnie 16 listopada 1964 roku, wie jaka jest odpowiedź. Zważywszy na duszpasterski charakter soboru uniknął on ogłaszania w nadzwyczajny sposób dogmatów mających znamię nieomylności. Jednakże Sobór przypisał swym naukom rangę najwyższego zwyczajnego magisterium, które jest w tak oczywisty sposób autentyczne, że musi zostać przyjęte przez wszystkich wiernych zgodnie ze wskazaniami podanymi przez Sobór, biorąc pod uwagę naturę i cel każdego dokumentu” (Cytat za: Ks. Noël Barbara, „Papieska nieomylność a dzisiejszy kryzys w Kościele”, Ultramontes.pl, Dostęp: 01. 02. 2023).
6 Tomasz z Akwinu uczył na ten temat: Ze strony heretyków popełniają oni grzech, którym zasłużyli sobie nie tylko na to, by zostali karą klątwy wyłączeni z Kościoła, lecz także usunięci ze świata karą śmierci. O wiele bowiem cięższą zbrodnią jest psuć wiarę, która daje życie dla duszy, niż fałszować pieniądze, które służą życiu doczesnemu. Skoro więc świeccy władcy z miejsca sprawiedliwie karzą fałszerzy pieniędzy i innych złoczyńców karą śmierci, tym bardziej heretyków można z miejsca, skoro tylko udowodni się im winę herezji, nie tylko ukarać klątwą, ale także sprawiedliwie ukarać. Ze strony zaś Kościoła jest miłosierdzie troszczące się o nawrócenie błądzących: stosownie do nauki Apostoła, nie potępia ich od razu, lecz dopiero: „po pierwszym i drugim upomnieniu”; po tym zaś, skoro heretyk nadal trwa w uporze, straciwszy nadzieję w jego nawrócenie, mając na uwadze zbawienie innych, Kościół karą klątwy wyklucza go ze swojego łona i następnie zostawia go sądownictwu świeckiemu, by przezeń był usunięty ze świata karą śmierci. Mówi przecież Hieronim: „Trzeba odciąć zgangrenowane członki i usunąć z trzody parszywą owcę, aby cały dom nie spłonął, nie popsuła się cała masa, nie zaraziło się całe ciało, nie zginęła cała trzoda. Ariusz z Aleksandrii był tylko iskrą; a że nie stłumiono jej zawczasu, jej ogień cały świat spustoszył”. (Cytat za: Św. Tomasz z Akwinu, „Suma Teologiczna”, t. 15, „Wiara i nadzieja”, zagadnienie 11, tłum. o. Pius Bełch OP, Londyn 1966).
7 Patrz: Św. Jan Chryzostom, „Homilie na Ewangelię według św. Mateusza (część druga: homilie 41-90)”, Wydawnictwo WAM, Kraków 2001, s. 61.
8 Cytat za: „Christianitas” nr 48-49.2012, s. 194.
Możliwość komentowania Pytania o roztropność uniwersalnego zniesienia kary śmierci została wyłączona
Papież Franciszek w swej ostatniej encyklice “Fratelli tutti” kolejny raz potwierdził swój sprzeciw wobec kary śmierci, czym samym ponownie postawił duży znak zapytania odnośnie do prawowierności swych przekonań na ten temat. Osobiście nie kryję, iż uważam wypowiedzi Franciszka o karze śmierci za co najmniej sugerujące, że jest to sankcja karna o charakterze wewnętrznie złym, a przez to ma być ona w jego oczach zawsze moralnie niedozwolona. W ten sposób aktualny papież niestety sugeruje jednak poparcie dla doktryny o charakterze heretyckim, gdyż sprzeciwiającej się jasnemu wykładowi Pisma świętego na ów temat wyrażonemu przez zwyczajne i powszechne nauczanie Kościoła. Niektórzy katoliccy przeciwnicy kary śmierci twierdzą jednak, że papież Franciszek nie twierdzi czy nie sugeruje, iż owa sankcja karna ma charakter wewnętrznie zły, przez co miałaby być ona zawsze moralnie niedozwolona. Osoby takie utrzymują, iż Franciszek po prostu utwierdził wcześniejsze nauczanie Jana Pawła II o tym, że w aktualnych okolicznościach historyczno-kulturowych kara śmierci jest zbędna, gdyż rozwój systemu penitencjarnego pozwolił na skuteczne izolowanie najgroźniejszych przestępców bez potrzeby ich uśmiercania. Na potrzeby tego artykułu załóżmy teoretycznie, że rację mają wskazani przeze mnie katoliccy przeciwnicy kary śmierci, a więc, iż jest ona potępiana przez Franciszka nie dlatego, że jawi się ona mu jako wewnętrznie zła, ale z powodu rozeznania uniwersalnego braku konieczności wymierzania takiej kary. W takim wypadku rodziłyby się następujące pytania o roztropność powyżej nakreślonego poglądu:
1. Czy w krajach takich jak np. Meksyk można mówić, iż system więzienny choćby z “grubsza” rzecz biorąc, skutecznie izoluje najgroźniejszych przestępców od społeczeństwa? Oczywiście mam tu ma myśli nie tylko formalne osadzenie takich ludzi w więzieniu, ale chodzi mi o maksymalne ograniczenie możliwości ich kontaktu ze swymi ziomkami przebywającymi na wolności, a co za tymi idzie przesyłanie im rozkazów, poleceń, sugestii tyczących się tego, kogo należy zabić, okaleczyć, zranić? 2. Czy aktualnie na świecie w żadnym kraju nie toczą się wojny domowe i rewolucje, przez które to system więziennictwa jest mocno niestabilny (a więc istnieje poważne ryzyko uwolnienia osadzonych przestępców z danego zakładu karnego np. w wyniku rozruchów zbrojnych obejmujących teren, na którym znajduje się dane więzienie)? 3. Skąd niby ten czy inny papież ma mieć dokładną wiedzę na temat szczelności systemów więziennictwa w każdym kraju na świecie? Czy pośród natłoku rozmaitych obowiązków ciążących każdego dnia na Biskupie Rzymu miałby on jeszcze czas analizować dane na ów temat tyczące się wszystkich aktualnie istniejących państw? A nawet, gdyby – czysto teoretycznie uznać – że byłoby możliwe dla papieża nabycie takiej wiedzy, to niby skąd pewność, iż “szczelność” sytemu więziennictwa w tym czy innym kraju nie zmieniłaby się na gorsze w ciągu kilku miesięcy od deklaracji typu “Aktualnie, kara śmierci jest niepotrzebna, gdyż mamy dobre – jeśli chodzi o skuteczną izolację groźnych przestępców od społeczeństwa – więzienia“? 4. Czy dajmy na to papież Franciszek gotów jest wziąć na siebie moralną odpowiedzialność za wszystkie ofiary brutalnej przestępczości zaistniałe w skutek rezygnacji bądź utrzymywania braku kary śmierci w krajach o bardzo skorumpowanym i/lub niestabilnym systemie więziennictwa?
***
Powyższe pytania wykazują, iż nawet przyjmując bardzo optymistyczne założenie o tym, iż Franciszek nie potępił kary śmierci jako wewnętrznie złej, ale uznał ją za niepotrzebną w dzisiejszych czasach, to i tak jego stanowisko w tej sprawie (a wcześniej Jana Pawła II) byłoby skrajnie nieroztropne. Nie da się bowiem choćby i z większym prawdopodobieństwem stwierdzić, iż aktualnie na całym świecie więzienia są na tyle dobre i skuteczne pod względem izolacji groźnych bandytów od reszty społeczeństwa, że nie zachodzi już potrzeba wymierzania kary śmierci. Stan taki być może – kolokwialnie mówiąc – z “grubsza” rzecz biorąc istnieje w krajach należących do cywilizacji zachodniej – ale, delikatnie mówiąc, zbyt dalekim wnioskiem, byłoby wysuwać tego rodzaju twierdzenie w odniesieniu do szeregu innych państw, w których systemy penitencjarne są mało skuteczne, nawet jeśli chodzi tylko o ich poziom izolacji przestępców. To raczej zaś do władz cywilnych danego kraju aniżeli Biskupa Rzymu należy roztropna ocena warunków więziennictwa panujących na danym terenie. Po prostu sprawujący władze posiadają w tej sferze więcej kompetencji niż ten czy inny papież, gdyż z bliska mogą oceniać i rozeznawać, czy nie zachodzi w ich państwie potrzeba wymierzania kary śmierci względem najgroźniejszych złoczyńców.
Cała Polska żyje sprawą niesłychanej zbrodni, jakiej na 10-letniej dziewczynce o imieniu Kristina miał dopuścić się 22-letni Jakub A. Człowiek ten – prawdopodobnie – zamordował te dziecko zadając mu 32 ciosy nożem. Jego motywacją miało być romantyczne uczucie, jakim darzył matkę zamordowanej dziewczynki – Kristina miała wszak stać na przeszkodzie ich związku.
Cóż można powiedzieć o tej strasznej i wstrząsającej sprawie?
Po pierwsze: zauważmy, że zamordowana dziewczynka jest najprawdopodobniej kolejną ofiarą seksualnej rozwiązłości. Wszystko bowiem wskazuje na to, że Jakuba A. łączyła z matką Kristiny występna, cudzołożna relacja. I jak to zwykle w tym podobnych wypadkach bywa, efektem tej obrzydliwości stało się cierpienie osób trzecich. W tym wypadku było to cierpienie ekstremalne, gdyż kończące się brutalną śmiercią małej dziewczynki. Opatrzność sprawiła, iż tym razem efekty cudzołóstwa stały się głośne, jednak miliony innych dzieci rokrocznie umierają z powodu grzechów rozpusty, nierządu oraz niewierności małżeńskiej w bardziej cichy, niedostrzegalny dla opinii publicznej sposób. Chodzi oczywiście o aborcję.
Tym podobne historie pokazują, iż w interesie całego społeczeństwa leży to, by władze cywilne dawały w sposób jasny do zrozumienia, że takie zachowania jak nierząd, rozpusta oraz niewierność małżeńska są zjawiskami społecznie niepożądanymi. Im mniej będzie tych obrzydliwości, tym mniej też będzie cierpieć dzieci.
Po drugie: mordercy dzieci zasługują na najsurowsze z możliwych prawnie kar. Tego domaga się nie tylko sprawiedliwość, ale również miłość – miłość tak do społeczeństwa, które powinno być chronione przed takimi ludźmi, jak i miłość do samych tych złoczyńców. Pozostawianie takich osób bez kary nie jest bowiem aktem prawdziwej miłości wobec nich. Jak uczył św. Grzegorz z Nazjanzu: “Uczy grzechu, kto go nie karze“. Najlepszym zaś wyrazem miłości do czyniących zło jest zniechęcanie ich do czynienia występków oraz utrudnianie im swobody ich praktykowania.
Po trzecie: to, że mordercy dzieci zasługują na najsurowsze sankcje karne nie znaczy, że mamy prawo ich nienawidzić. Przeciwnie, oni ciągle są naszymi bliźnimi i w związku z tym nadal powinniśmy pragnąć dla nich tego co, w danych okolicznościach będzie służyć osiągnięciu przez nich wiecznego zbawienia. Oczywiście, mamy prawo życzyć im sprawiedliwej oraz surowej kary na tym świecie, ale to nie znaczy, że powinniśmy cieszyć się np. z tego, iż będą oni gwałceni w więzieniach (gdyż coś takiego jest zawsze złe). Tym bardziej nie powinniśmy życzyć im wiecznego potępienia, ale póki oni żyją na tym świecie zabiegać o to, by mogli dostąpić wiecznego zbawienia. Musimy wszak naśladować charakter samego Boga, który: “jest cierpliwy w stosunku do was. Nie chce bowiem niektórych zgubić, ale wszystkich doprowadzić do nawrócenia” (2 P 3, 9).
Po czwarte: przy ocenie tego, jak surowa powinna być wymierzona mordercy 10-letniej Kristiny kara należy wziąć pod uwagę również to, na ile pomoże mu ona się nawrócić i wejść do Królestwa Niebieskiego? I w tym kontekście rodzi się pytanie, czy lepsze byłoby tu dożywotnie więzienie czy może jednak kara śmierci? Oczywiście, nie znamy absolutnie nieomylnej odpowiedzi na to pytanie, gdyż nie wiemy tego, jak potoczy się przyszłość danego człowieka. Czy jednak znajomość naszych więziennych realiów doprawdy uprawdopodabnia założenie, iż łatwiej będzie się temu człowiekowi nawrócić w sytuacji, gdy resztę swego życia (a więc może 30, 40 lub 50 lat) spędzi za kratami? Przecież prawdopodobnie będzie on tam na różne sposoby dręczony, co z jednej strony może rodzić w nim przekonanie, że tak naprawdę to on jest krzywdzoną ofiarą (co z kolei może osłabiać w nim poczucie winy za to, co uczynił), z drugiej zaś strony będzie to w nim rodzić pokusy do samobójstwa. Do tego trzeba dodać jeszcze niszczące moralnie oddziaływanie więziennej subkultury, w ramach której różne grzechy są chwalone, gloryfikowane oraz wręcz z dumą praktykowane. Nie można też wykluczyć tego, iż mimo swej bardzo niskiej pozycji w więziennej hierarchii morderca Kristiny znajdzie wśród współosadzonych kogoś jeszcze słabszego od siebie, na którym będzie mógł wyładowywać swe złości i frustracje (obciążając przez to swe sumienie kolejnymi nieprawościami). Czy zatem naprawdę można powiedzieć, iż czymś bardziej utrudniającym nawrócenie tego człowieka byłoby orzeczenie, a następnie w miarę szybkie wykonanie na nim kary śmierci???
Nie popełnia grzechu morderstwa i ten, kto życie odbiera drugiemu sprawiedliwie tj. kto ma prawo do tego. A czy istnieje jakie prawo odbierania życia ludziom? Tak.
a) Może odebrać komuś życie zwierzchność prawowita. Prawo nad życiem i śmiercią ma wprawdzie jedynie Pan Bóg, ale jak inne prawa Swoje np. odpuszczanie grzechów może Pan Bóg i to prawo przekazać innym. To też uczynił Pan Bóg, bo zwierzchności dał prawo karania złoczyńców, nawet odebraniem życia, jak to czytamy w Piśmie św. Tak w starym zakonie Pan Bóg ustanowił karę śmierci na morderców, bałwochwalców, bluźnierców, krzywoprzysięzców i innych wszelkich zbrodniarzy. Dlatego czytamy u Mojżesza (Gen. 9, 6): “Ktobykolwiek wylał krew człowieczą, będzie wylana krew jego”; podobnie dalej (Exod. 22, 18): “Czarownikom żyć nie dopuścisz”. I karę tę wykonywano rzeczywiście. Mojżesz wezwał mężów z pokolenia Lewi przeciw bałwochwalcom, co kłaniali się cielcowi złotemu, i kazał poodbierać im życie: jakoż zabito ich przeszło 20000, poczym Mojżesz pochwalił owych lewitów, mówiąc (Exod. 32, 29): “Poświęciliście ręce wasze dzisiaj Panu”.
Władza ta pozostała zwierzchności i w zakonie nowym, jak widać ze słów Pana Jezusa do Piłata. Kiedy bowiem Piłat odezwał się do Pana Jezusa (Jan 19, 10): “Nie wiesz, iż moc mam ukrzyżować Cię i moc mam puścić Cię?” odpowiedział mu Pan Jezus (Jan 19, 11): “Nie miałbyś mocy przeciw Mnie żadnej, gdyby ci nie dano z wierzchu”. Tę władzę przyznaje zwierzchności i św. Paweł, bo mówi o niej (Rzym. 13, 4): “Nie bez przyczyny miecz nosi, Boga bowiem sługą jest, mścicielem ku gniewu temu, który złość czyni”. Ostatnia zaś księga Pisma św. powiada (Apok. 13, 10): “Kto mieczem zabije, ma być mieczem zabity”. – Jakoż sam rozum wskazuje, że zwierzchności musi przysługiwać takie prawo, gdyż tylko taka kara zdolna poskromić namiętności ludzkie i odstraszyć od zbrodni. Gdyby, jak chcą niektórzy, zniesiono karę śmierci, wtedy by jeszcze częściej aniżeli obecnie działy się zbrodnie wielkie np. morderstwa. Kara więzienia dożywotniego nie byłaby wystarczającą, bo sama ze siebie nie jest tak straszną jak kara śmierci i nadto zbrodniarz ma jeszcze nadzieję odzyskania wolności czy to przez ucieczkę, czy przez ułaskawienie. Toteż prawo to potrzebne; a zresztą zwierzchność nie będzie potrzebowała karać śmiercią, byleby zabójcy dali sami początek dobry – i przestali zabijać.
b) Wolno dalej pozbawić życia nieprzyjaciela w słusznej obronie ojczyzny. Całość i bezpieczeństwo ojczyzny przedniejsze trzyma miejsce przed życiem nieprzyjaciół, tych, co się na nią targają. Nieprzyjaciele sami sobie winni, jeśli, krzywdę wyrządzając innemu krajowi, giną śmiercią. Skoro tedy zwierzchnik kraju prowadzi wojnę, każdy zawezwany do broni ma obowiązek stawać do szeregów. W takich razach dla uzyskania zwycięstwa wolno używać wszelkich środków potrzebnych, o ile nie zakazuje ich prawo przyrodzone czy też prawo narodów. Wolno tedy w takim razie uprzedzić nieprzyjaciela, napaść kraj jego i każdego, kto by się opierał, pojmać, zranić czy zabić. Zwłaszcza każdy żołnierz ma obowiązek walczenia mężnie wśród bitwy. Natomiast, jak już powiedziałem, grzeszyłby, gdyby zabijał lub znieważał albo bezcześcił mieszkańców spokojnych, bezbronnych, czy to dzieci, czy niewiasty, czy starców, czy też takich żołnierzy, co broń już złożyli. W ogólności żaden żołnierz nie powinien zapominać o tym, że jest chrześcijaninem, że ma być mężnym ale nie krwi chciwym i okrutnym.
Że zabicie na wojnie tych, co szkodzą ojczyźnie, nie jest grzechem, dowodzi Pismo św., bo wychwala Matatiasza, Judę i innych bohaterów, którzy w obronie ojczyzny i uciskanej braci swojej ciężkie wiedli boje z narodami postronnymi. Dowodem niewinności takich żołnierzy i to, że Pan Bóg nieraz cudownie wspierał tych, co wiedli wojnę sprawiedliwą. Dodaję “sprawiedliwą”, bo samo się przez się rozumie, że wojna powinna być taką. O tym jednak wiedzieć trzeba, że odpowiedzialność za wojnę i wszystkie jej następstwa, spada na zwierzchność kraju, obowiązkiem zaś jest poddanych iść za głosem swej władzy, a nie badać, czy wojna jest słuszną czy też niesłuszną (por. fałszerstwo depeszy przez Bismarcka przed wojną francusko-niemiecką).
c) Wreszcie wolno pozbawić kogoś życia we własnej sprawiedliwej obronie. Kiedy tedy złodziej, zbójca wypada z lasu z nożem czy narzędziem jakim zbójeckim, albo jeśli się zakrada do mieszkania i chce nas obedrzeć, złupić i przy tym zagraża naszemu życiu: wolno jest w takim razie się bronić i nie mamy grzechu, choćby złoczyńca zginął z ręki naszej. To potwierdza już rozum, bo nikt nie ma obowiązku cudze życie przedkładać ponad własne. Tenże rozum powiada, że jeśli nie ma innego środka obrony, powinien utracić życie raczej napastnik niesprawiedliwy, aniżeli niesłusznie napastowany. Gdyby bowiem nikt nie miał prawa bronienia się przeciw napadom niesłusznym, wtedy by bezbożnicy mieli zabezpieczoną swobodę da wszelkich bezprawi. Dlatego Pismo św. (Exod. 22, 2) wyraźnie pozwala na zabicie człowieka, jeśli tego potrzeba do obrony życia. – Co więcej nauczyciele duchowni wspominają o tym, że niewiasta w razie napadu na swącnotę może się bronić jakim bądź sposobem, a ostatecznie, gdy nie ma ratunku innego, wolno jej nawet zabić napastnika, gdyż dla niej ważniejszą jest jej cnota niż życie takiego niegodziwca.
Aby jednak dozwolonym było zabójstwo w obronie własnej, napaść musi być niesprawiedliwą. Jeżeli tedy zwierzchność chwyta złoczyńcę, aby go zaprowadzić do więzienia, złoczyńcy nie przysługuje prawo obrony, bo zwierzchności wolno pojmać złoczyńcę. – Dalej nawet w razie napadu niesprawiedliwego nie wolno wyrządzić szkody większej nad tę, ile potrzeba dla obrony swego życia. Należy tedy wpierw, o ile można, użyć innych środków do obrony własnej np. uciekać, wołać o pomoc, uderzyć złoczyńcę, ogłuszyć go, powalić o ziemię, zranić, a dopiero, gdyby te sposoby nie prowadziły do celu lub gdyby ich zgoła nie można użyć, wolno zabić napastnika. Z tego więc wynika, że wolno napastnika zabić tylko podczas napadu samego, a nie, kiedy ucieka. A dalej nie godzi się żadną miarą zabijać złodzieja, którego schwycono na złodziejstwie, ale który widocznie nie zagraża życiu naszemu. – Wreszcie nie wolno zabijać z myślą zemsty czy nienawiści, lecz jedynie celem obrony własnej, bo chrześcijaninowi mścić się nie wolno.
Ks. Wojciech Andersz, Nauki katechizmowe ułożone na podstawie różnych autorów, Tom IV, Poznań 1910, s. 8-11.
Kiedy został upowszechniony jeden z mych tekstów na temat słuszności prawnej karalności niewierności małżeńskiej wiele osób błędnie interpretowało go, jako popieranie przeze mnie powszechnego karania śmiercią za ów występek. Tymczasem nie raz tłumaczyłem, iż choć nie mogę absolutnie wykluczyć zasadności nawet tak surowej sankcji, to ogólnie rzecz biorąc uważam, że powinno się stosować łagodniejsze kary za ową nieprawość (np. chłostę lub prace społeczne). Swe stanowisko w tej sprawie szerzej wyjaśniałem w poniższym artykule: https://salwowski.net/2017/03/16/czy-jestem-zwolennikiem-kary-smierci-za-cudzolostwo/
O ile więc, ogólnie rzecz biorąc nie wykluczam, to jednak nie preferuję też karania śmiercią za cudzołóstwo (czyli niewierność małżeńską). Można jednak powiedzieć, iż w przypadku nielicznych przypadków tym podobnych czynów opowiadałbym się za stosowaniem tej kary. Jedną z takich okoliczności stanowią przypadki tych osób duchownych (księży i zakonników), którzy wielokrotnie dopuszczali się uwodzenia cudzych żon, homoseksualizmu bądź wykorzystywania seksualnego osób nieletnich. W takich wypadkach karę śmierci traktowałbym nie tylko jako jedną z możliwych opcji, ale nawet preferowałbym ją. Seksualne nieprawości w wykonaniu osób duchownych są bowiem obiektywie jeszcze cięższym złem niż podobne zachowania popełniane przez osoby świeckie. Ksiądz lub zakonnik powinien wszak mieć jeszcze większą świadomość obrzydliwości takich czynów aniżeli członkowie laikatu. Poza tym, osoby duchowne pełnią zawód tzw. zaufania społecznego, a co za tym idzie zgorszenie przez nie wywoływane jest o wiele bardziej niszczące w skutkach niż analogiczne zgorszenie w wykonaniu osób świeckich. A przecież jak wiemy nasz Pan Jezus Chrystus mówił o gorszycielach:
Lecz kto by się stał powodem grzechu dla jednego z tych małych, którzy wierzą we Mnie, temu byłoby lepiej kamień młyński zawiesić u szyi i utopić go w głębi morza. Biada światu z powodu zgorszeń! Muszą wprawdzie przyjść zgorszenia, lecz biada człowiekowi, przez którego dokonuje się zgorszenie (Mt 18, 6-7).
Warto w tym miejscu też przypomnieć, iż papież św. Pius V nakazał w stosunku do księży winnych uczynków seksualnych przeciwnych naturze (a więc m.in. sodomii) wydawanie ich w ręce władz cywilnych by te wymierzyły im przewidzianą przez prawo karę (a taką w przypadku owych nieprawości była wówczas zazwyczaj kara śmierci).
Myślę więc, że pomysł karania śmiercią księży i zakonników notorycznie (w rozumieniu: kilkukrotnie) dopuszczających się aktów homoseksualizmu, uwodzenia cudzych żon oraz molestowania seksualnego osób nieletnich naprawdę nie powinien wywoływać większych kontrowersji. Można by się jeszcze spytać, a co w wypadku, gdy osoby duchowne odpowiedzialne za takie grzechy nie doczekały się za swego ziemskiego życia sprawiedliwego osądzenia swych niecnych postępków, ale te obrzydliwości zostały szerzej nagłośnione po ich śmierci? Sądzę, iż należałoby wtedy dokonać symbolicznego ukarania ich po śmierci i wzorem pobożnego króla Jozjasza wykopać kości takich osób i je spalić (vide: 2 Krl 23, 20). Ktoś może w tym wypadku zaprotestować, że przecież jednym z uczynków miłosiernych wobec ciała jest “zmarłych pogrzebać“. To prawda, jednak nie jest to zasada absolutna, a więc nie znająca żadnych wyjątków. Jest moralnie dozwolone w imię większego dobra np. dokonywać sekcji zwłok, mimo, że w pewien sposób narusza to powyższą regułę. Podobnie uważam, że przywołany wyżej biblijny przykład króla Jozjasza uzasadnia nakreślony przeze mnie sposób potraktowania zwłok pewnych nieukaranych za życia złoczyńców. Jozjasz jest bowiem ukazany na kartach Pisma św. jako król dobry, bogobojny i sprawiedliwy, a jego czyn wykopania i spalenia kości zmarłych wcześniej ludzi nie został w żadnym miejscu Biblii napiętnowany czy zganiony.
Na sam koniec dodam i sprecyzuję, iż oczywiście nie nawołuję w tym artykule do samosądów oraz innych przestępstw (zabijania cudzołożnych i zboczonych księży lub samowolnego bezczeszczenia ich zwłok). Po prostu uważam, że władze cywilne powinny ustanawiać prawa, które w ten sposób represjonowałyby takie grzechy. Co niech da nam Bóg wszechmogący w Trójcy Jedyny oraz Pan nasz i Zbawca Jezus Chrystus, któremu niech będzie cześć, chwała i uwielbienie na wieki wieków Amen.
Niniejszym chciałbym odnieść się do kilku wątpliwości, jakie pojawiły się w związku z mym poprzednim artykułem na temat niedawnych zmian w Katechizmie Kościoła Katolickiego. Przypomnijmy, z inicjatywy i inspiracji aktualnego papieża (Franciszka) paragraf numer 2267, który dotychczas przynajmniej w rzadkich okolicznościach uznawał karę śmierci za moralnie dozwoloną, został przeredagowany w taki sposób, iż wspomniana sankcja jest tam już stanowczo napiętnowana bez jakiejkolwiek wzmianki, iż mogą istnieć jakieś sytuacje, które czyniłyby ją wciąż usprawiedliwioną. Osobiście, uznałem nowe katechizmowe sformułowanie za co najmniej bardzo dwuznaczne i sprzyjające herezji głoszącej wewnętrzne (a więc absolutne i nie znające żadnyh wyjątków) zło kary śmierci.
Czy kwestionowanie tradycyjnie katolickiego nauczania o karze śmierci jest herezją?
Nie waham się twierdzić, iż opinia kwestionująca orzekanie i wykonywanie kary śmierci jako zachowanie z samej swej natury złe stanowi herezję. Herezją jest bowiem: uporczywe, po przyjęciu chrztu, zaprzeczanie jakiejś prawdzie, w którą należy wierzyć wiarą Boską i katolicką, albo uporczywe powątpiewanie o niej (vide: Kodeks Prawa Kanonicznego, kanon 751). Sobór Watykański I deklaruje zaś:
wiarą boską i katolicką należy wierzyć w to wszystko, co zawiera się w słowie Bożym spisanym lub przekazanym, i jest do wierzenia przedkładane przez Kościół – albo uroczystym orzeczeniem, albo zwyczajnym i powszechnym nauczaniem – jako objawione przez Boga (Patrz: „Konstytucja dogmatyczna o wierze katolickiej”, Rozdział III, p. 34) .
Herezją jest zatem uporczywe kwestionowanie tych prawd, które:
– zostały przez Boga objawione w Piśmie świętym lub ustnym podaniu przekazanym przez apostołów.
– są podawane przez Kościół jako objawione przez Boga albo przez uroczyste orzeczenie (czyli definicję dogmatyczną) albo przez zwyczajne i powszechne nauczanie (czyli jednomyślne nauczanie wszystkich biskupów w łączności z Papieżem).
Prawda o tym, iż kara śmierci może być w niektórych okolicznościach moralnie usprawiedliwiona została objawiona przez Boga w Piśmie św. i stanowi przynajmniej powszechne i zwyczajne nauczanie Kościoła. Bóg w Swym Słowie wielokrotnie polecał i nakazywał karanie śmiercią niektórych ze złoczyńców, a Magisterium Kościoła jednomyślnie i powszechnie od mniej więcej IV wieku aż do XX stulecia uczyło, że sankcja ta może być moralna oraz sprawiedliwa. Nauczali o tym papieże, a także biskupi czyniąc to choćby za pośrednictwem zatwierdzanych przez siebie katechizmów. Kwestionowanie tej doktryny stanowi zatem herezję.
Czy aktualne nauczanie Katechizmu propaguje herezję?
Aktualne brzmienie paragrafu numer 2267 Katechizmu Kościoła Katolickiego jest co najmniej bardzo dwuznaczne doktrynalnie i znacznie łatwiej rozumieć je na sposób heretycki aniżeli prawowierny i tradycyjnie chrześcijański. Nie ma tam bowiem jakiejkolwiek wzmianki o tym, że mogą istnieć okoliczności usprawiedliwiające karę śmierci. Nie przytacza się tam też w sposób aprobatywny wcześniejszego nauczania Kościoła o tym, iż takie okoliczności istniały – a jedynie wspomina się (niejako w charakterze suchego faktu historycznego), że takie podejście miało miejsce. Uzasadnienia zaś sprzeciwu wobec kary śmierci są bardzo stanowcze, gdyż powoływana jest w nich Ewangelia oraz nienaruszalność i godności osoby ludzkiej.
W nowej wersji punktu 2267 owszem wskazane jest też to, iż: wprowadzone (zostały) skuteczniejsze systemy ograniczania wolności, które gwarantują należytą obronę obywateli, co może dawać niektórym teologom asumpt do twierdzenia, że w takim razie katechizmowa poprawka ciągle otwarta jest na bardziej tradycyjną wykładnię wedle której w innych okolicznościach historycznych kara śmierci byłaby moralnie dozwolona. Taka interpretacja jest jednak słaba, gdyż:
1. Większa część z uzasadnień zawartych w omawianej poprawce odwołuje się do wartości uniwersalnych i niezmiennych czyli Ewangelii oraz godności osoby ludzkiej. Ewangelia wszak i godność ludzka były takie same, dajmy na to w XV wieku, jak i aktualnie.
2. W żadnym miejscu nie wspomina się o tym, iż przynajmniej w dawnych czasach (gdy było mniej środków karnych ograniczających niebezpieczeństwo ze strony brutalnej przestępczości) kara śmierci była moralnie usprawiedliwiona.
3. Jak to zostanie jeszcze wskazane poniżej, przemówienie papieża Franciszka na które powołują się katechizmowa korekta zawiera jawnie heretyckie uzasadnienia sprzeciwu wobec kary śmierci
Czy wypowiedzi papieża Franciszka na temat kary śmierci są jawnie heretyckie?
Tak, niestety są one jawnie heretyckie, przynajmniej jeśli rozumie się je w normalny i dosłowny sposób. Przemówienie Franciszka z dnia 11 października 2017 roku (na które powołuje się w przypisie aktualne brzmienie 2267 punktu Katechizmu) zawiera bowiem frazę o tym, iż kara śmierci “sama w sobie jest przeciwna Ewangelii”. Z kolei, w przesłaniu do uczestników obradującego w Oslo VI Światowego Kongresu Przeciw Karze Śmierci Franciszek stwierdził: „Przykazanie nie zabijaj ma wartość absolutną i obowiązuje zarówno w przypadku niewinnych, jak i winnych”.
Jeśli coś, jednak jest same w sobie złe czy “sprzeczne z Ewangelią” to nie ma od jego moralnego zakazu żadnych, ale to żadnych wyjątków. Jeśli przykazanie “Nie zabijaj” ma wartość absolutną także w stosunku do osób winnych, to kara śmierci była i jest niedopuszczalna zawsze i wszędzie, niezależnie od jakichkolwiek okoliczności historycznych oraz kulturowych. Takich twierdzeń nie da się jednak w żaden sposób pogodzić z Pismem świętym oraz wielowiekową i powszechną nauką Kościoła.
Czy można wytłumaczyć owe heretyckie sformułowania papieża Franciszka jakąś językową niezręcznością, brakiem znajomości katolickiej teologii, używaniem przesadnych sformułowań w celu podkreślenia zasadniczo słusznej prawdy i zasady postępowania? Owszem, można, ale w przypadku papieża żyjącego na początku XXI wieku, będą to tłumaczenia dość słabe, gdyż:
1. Zdarza się, iż mniej wykształceni ludzie używają pewnych dosłownie heretyckich sformułowań niekoniecznie mając na myśli istotnie heretycką treść. Na przykład, niektórzy ludzie mówią o “rozwodach kościelnych”, ale mogą mieć wtedy na myśli uprawnione moralnie i kanonicznie “stwierdzenia nieważności”. Inne osoby twierdzą, iż czasami “kłamstwo jest moralnie dopuszczalne” jednakże, gdy spytać się owych osób o szczegóły ich stanowiska to niekiedy (choć nie zawsze) wychodzi na to, że mają one na myśli nie tyle dopuszczalność rzeczywistych kłamstw, co usprawiedliwienie dla milczenia albo używania dwuznaczników w pewnych sytuacjach (co w odróżnieniu od kłamstwa jest niekiedy dozwolone).
Tym podobne sformułowania, które w swym dosłownym brzmieniu są heretyckie, lecz niekoniecznie skrywają za sobą heretycką treść, są jednak bardziej zrozumiałe w przypadku mniej wykształconych osób, które słabo znają się na katolickiej teologii i doktrynie. Niepokojąca byłaby jednak sytuacja, gdy podobnych niezręczności i językowych lapsusów dopuszczał się sam papież. Tak czy inaczej zaś, podobne heretyckie sformułowania trzeba korygować, aby usuwać wszelkie dwuznaczności co do katolickiego nauczania.
2. Kłopot z wypowiedziami Franciszka na temat kary śmierci polega nie tylko na używaniu przez niego pojedynczych heretycko brzmiących fraz. Niestety szerszy kontekst jego wypowiedzi w tej kwestii wskazuje na to, że najprawdopodobniej wyznaje on w owej sprawie heretycką doktrynę o wewnętrznym złu kary śmierci. W swym przemówieniu z dnia 11 października 2017 roku Franciszek tak naprawdę nie aprobował, ale poddawał krytyce wcześniejsze tradycyjnie katolickie podejście do kary głównej:
W minionych wiekach, mając do dyspozycji ubogie narzędzia do obrony, gdy dojrzałość społeczna nie zaznała jeszcze pozytywnego rozwoju, użycie kary śmierci wydawało się logiczną konsekwencją zastosowania sprawiedliwości, za którą należało podążać. Niestety, nawet Państwo Papieskie uciekało się do tego krańcowego i nieludzkiego środka, pomijając prymat miłosierdzia nad sprawiedliwością. Przyjmujemy odpowiedzialność za przeszłość i przyznajemy, że środki te były podyktowane przez mentalność bardziej legalistyczną niż chrześcijańską. Troska o zachowanie w całości władzy i bogactw materialnych doprowadziła do przecenienia wartości prawa, nie pozwalając na zagłębienie się w zrozumienie Ewangelii [1].
Z kolei, w homilii wygłoszonej 11 maja 2017 roku w Domu św. Marty aktualny papież porównał dawne podejście do kary śmierci ze sposobem w jaki traktowano niegdyś niewolnictwo i niewolników:
„Pomyślmy o niewolnictwie: gdy chodziliśmy do szkoły, mówiono nam, co czyniono z niewolnikami, biorąc ich z jednego miejsca, aby sprzedać w innym. W Ameryce Łacińskiej sprzedano, kupowano niewolników… To grzech śmiertelny. Tak dziś mówimy. Ale wówczas sądzono co innego, że jest to dopuszczalne, ponieważ osoby te miały być pozbawione duszy! Ale trzeba było pójść naprzód, aby lepiej zrozumieć wiarę, aby lepiej zrozumieć moralność. «Ach, Ojcze, dziękuję Bogu, że już nie ma dziś niewolnictwa!». Jest dziś więcej niewolników! Ale przynajmniej wiemy, że jest to grzech śmiertelny. Poszliśmy naprzód. Podobnie z karą śmierci, która kiedyś była czymś normalnym. A dziś mówimy, że kara śmierci jest niedopuszczalna” [2].
Tak więc papież Franciszek wcale nie twierdzi, iż przynajmniej w minionych czasach kara śmierci mogła być dobra, moralna i sprawiedliwa. W jego odrzuceniu tej sankcji nie chodzi o historyczne okoliczności, ale o jej moralność jako taką.
3. Czy przynajmniej list Kongregacji Nauki Wiary wyjaśniający przyczyny zmiany w Katechizmie jest ortodoksyjny?
W liście z dnia 1 sierpnia 2018 roku Kongregacja Nauki Wiary zawarła – między innymi – takie wyjaśnienie katechizmowej zmiany nauczania na temat kary śmierci:
To uprzednie nauczanie można wyjaśnić w świetle podstawowych obowiązków władzy publicznej, by chronić dobro wspólne w sytuacji społecznej, w której sankcje karne są różnie rozumiane i zachodziły w środowisku, w którym trudniej było zapewnić, aby przestępca nie mógł ponownie popełnić swej zbrodni.
Czy jest to aprobata dla tradycyjnie katolickiego nauczania w sprawie kary śmierci z jednoczesnym stwierdzeniem, iż skoro zmieniły się okoliczności wymierzania tej represji, to w pewnym sensie zmieniła się doktryna na ów temat? Cóż, można tak przytoczony wyżej ustęp rozumieć, ale nawet on nie deklaruje wprost, że dawniejsze podejście Magisterium Kościoła do sankcji głównej było w pełni słuszne i właściwe. Można wszak te słowa rozumieć w stylu: „Niegdyś Kościół jeszcze w pełni nie rozumiał, że kara śmierci jest niemoralna i trzeba mu to wybaczyć, zwłaszcza, że nie było jeszcze tylu innych środków karania i zapobiegania przestępczości, co dziś”. Cytowany list Kongregacji Nauki Wiary z dnia 1 sierpnia 2018 roku zatem tylko w niewielkiej mierze – jeśli w ogóle – łagodzi ogrom dwuznaczności i zamętu, który został wywołany zmianą punktu 2276 Katechizmu Kościoła Katolickiego.
WNIOSKI I KONKLUZJE
Cała sprawa ze zmianą katechizmowego nauczania o karze śmierci jest zatem pełna dwuznaczności, niejasności i pomieszania.
W samej treści punktu 2267 Katechizmu nie ma herezji, ale nie ma tam też aprobatywnego przyznania, iż przynajmniej w niektórych okolicznościach kara śmierci mogła być dobra. Są tam za to dwuznaczne doktrynalnie sformułowania i powoływanie się na te z wypowiedzi papieża Franciszka, które po uważnej lekturze okazują się być zerwaniem z tradycyjną doktryną katolicką.
W wypowiedziach Franciszka, które poprzedziły aktualną zmianę Katechizmu są sformułowania, które zawierają nie tylko pojedyncze heretyckie frazy, ale w szerszym swym kontekście sugerują, iż tak naprawdę kara śmierci była zawsze zła, ale niegdyś społeczeństwa i Kościół z powodu pewnych historycznych i kulturowych okoliczności, nie były w stanie tego jeszcze dostrzec i zrozumieć.
W liście Kongregacji Nauki Wiary wyjaśniającym przyczyny zmiany Katechizmu nie ma herezji, ale nie ma też otwartego przyznania słuszności tradycyjnie katolickiemu nauczaniu na temat kary śmierci.
Przypisy:
[1] “Strzec” i “kontynuować”, https://papiez.wiara.pl/doc/4243915.Strzec-i-kontynuowac/2
[2] Franciszek: wiarę i moralność traktujemy w trakcie pielgrzymowania, https://papiez.wiara.pl/doc/3880343.Franciszek-wiare-i-moralnosc-pojmujemy-w-trakcie-pielgrzymowania
W dniu wczorajszym mass media podały wieść, iż zgodnie z wytycznymi papieża Franciszka Kongregacja Nauki Wiary zmieniła dotychczasowe – co prawda sceptyczne, ale warunkowo usprawiedliwiające stosowanie kary śmierci – zapisy Katechizmu Kościoła Katolickiego na sformułowania stanowczo piętnujące stosowanie tej sankcji karnej. Od tej pory paragraf 2267 Katechizmu ma brzmieć:
Wymierzanie kary śmierci, dokonywane przez prawowitą władzę, po sprawiedliwym procesie, przez długi czas było uważane za adekwatną do ciężaru odpowiedź na niektóre przestępstwa i dopuszczalny, choć krańcowy, środek ochrony dobra wspólnego.
Dziś coraz bardziej umacnia się świadomość, że osoba nie traci swej godności nawet po popełnieniu najcięższych przestępstw. Co więcej, rozpowszechniło się nowe rozumienie sensu sankcji karnych stosowanych przez państwo. Ponadto, zostały wprowadzone skuteczniejsze systemy ograniczania wolności, które gwarantują należytą obronę obywateli, a jednocześnie w sposób definitywny nie odbierają skazańcowi możliwości odkupienia win.
Dlatego też Kościół w świetle Ewangelii naucza, że „kara śmierci jest niedopuszczalna, ponieważ jest zamachem na nienaruszalność i godność osoby”[1], i z determinacją angażuje się na rzecz jej zniesienia na całym świecie.
[1] FRANCISZEK, Przemówienie do uczestników spotkania zorganizowanego przez Papieską Radę ds. Krzewienia Nowej Ewangelizacji, 11 października 2017: L’Osservatore Romano (13 października 2017), 5.
To posunięcie Watykanu wywołało falę zrozumiałej konsternacji i krytyki ze strony co bardziej konserwatywnych katolików, gdyż przez kilkanaście wieków Magisterium Kościoła jednomyślnie w oparciu o autorytet Pisma świętego podtrzymywało twierdzenie, iż kara śmierci jest moralnie usprawiedliwiona, wówczas gdy wymierzana za szczególnie ciężkie nieprawości i po przeprowadzeniu sprawiedliwego procesu. Taka była doktryna katolicka mniej więcej od IV do XX wieku. Bulla papieża Leona X “Exsurge Domine” jako “sprzeciwiające się katolickiej prawdzie (…) całkowicie potępiała, obalała i całkowicie odrzucała” twierdzenie o tym, jakoby stosowanie kary śmierci wobec jednego z rodzaju grzeszników (konkretnie: heretyków) miałobyć “sprzecne z wolą Ducha“. Nawet św. Jan Paweł II, który owszem wyrażał swój daleko idący sceptycyzm wobec kary śmierci nie odważył się sugerować, iż sankcja ta jako taka jest sprzeczna z Ewangelią lub absolutnie i wewnętrznia zła. Tymczasem, zmiany wprowadzone obecnie do Katechizmu idą jeszcze dalej niż św. Jan Paweł II i nie wspominają ani słowem o tym, że kara śmierci może być przynajmniej w rzadkich okolicznościach zasadna oraz sprawiedliwa, ale w bardzo stanowczy sposób ją odrzucają i piętnują. Czy mamy zatem do czynienia z wprowadzeniem do Katechizmu nauczania sprzecznego z wcześniej powszechnym Magisterium zwyczajnym, a więc doktryny, którą należałoby uznać za jawnie heretycką? To bardzo poważny zarzut, przyjrzyjmy się zatem dwu możliwym interpretacjom wspomnianej korekty papieża Franciszka.
1. “Franciszkowa” korekta nie twierdzi, iż wymierzanie kary śmierci jest złe moralnie jako takie, a więc we wszystkich okolicznościach, ale że w aktualnych czasach jest ono niemoralne, gdyż współcześnie rządzący dysponują innymi skutecznymi środkami ochrony bezpieczeństwa obywateli oraz porządku publicznego.
Jest to interpretacja najbardziej prawowierna i korzystna dla omawianej zmiany w Katechizmie. Niestety jest ona najsłabsza i najmniej rozsądna z możliwych. Co prawda, owe korekta powołuje się na (rzekomo występujące) dziś okoliczności historyczne: Ponadto, zostały wprowadzone skuteczniejsze systemy ograniczania wolności, które gwarantują należytą obronę obywateli, jednak jest to tylko niezbyt duża część uzasadnienia katechizmowej zmiany. Jest za to stanowcze w swej wymowie stwierdzenie, iż: Kościół w świetle Ewangelii naucza, że „kara śmierci jest niedopuszczalna, ponieważ jest zamachem na nienaruszalność i godność osoby”, i z determinacją angażuje się na rzecz jej zniesienia na całym świecie. Co gorsza, przemówienie Franciszka z dnia 11 października 2017 roku na który powołują się autorzy korekty zawiera już jawnie heretyckie twierdzenie o tym, iż:
Sama w sobie [kara śmierci] jest przeciwna Ewangelii, ponieważ decyzję o niej podejmuje się dobrowolnie i polega ona na zabiciu życia, które jest zawsze święte w oczach Stwórcy, a którego to życia tylko Bóg w ostatecznym rozrachunku jest Sędzią i Gwarantem [1].
Co prawda, w dosłownym brzmieniu katechizmowej korekty nie ma przytoczonego sformułowania, iż kara śmierci jest “sama w sobie przeciwna Ewangelii”, ale przemówieniu Franciszka na który się ono powołuje takie słowa już padły. W świetle zaś katolickiego nauczania czyny, które są złe “same w sobie” są zawsze i wszędzie absolutnie niedozwolone:
(…)normy negatywne prawa naturalnego mają moc uniwersalną: obowiązują wszystkich i każdego, zawsze i w każdej okoliczności. Chodzi tu bowiem o zakazy, które zabraniają określonego działania semper et pro semper, bez wyjątku, ponieważ wyboru takiego postępowania w żadnym przypadku nie da się pogodzić z dobrocią woli osoby działającej, z jej powołaniem do życia z Bogiem i do komunii z bliźnim. Nikomu i nigdy nie wolno łamać przykazań, które bezwzględnie obowiązują wszystkich do nieobrażania w drugim człowieku, a przede wszystkim w samym sobie, godności osoby wspólnej wszystkim ludziom. (…) Z drugiej strony fakt, że tylko przykazania negatywne obowiązują zawsze i w każdej sytuacji, nie oznacza, że w życiu moralnym zakazy są donioślejszeod obowiązku czynienia dobra, na który wskazują przykazania pozytywne. Ma to następujące uzasadnienie: przykazanie miłości Boga i bliźniego ze względu na swą pozytywną dynamikę nie wyznacza żadnej górnej granicy, określa natomiast granicę dolną, którą przekraczając człowiek łamie przykazanie. Ponadto, to co należy czynić w określonej sytuacji, zależy od okoliczności, których nie można z góry dokładnie przewidzieć; natomiast istnieją zachowania, które nigdy i w żadnej okoliczności nie mogą uchodzić za działania właściwe – to znaczy za zgodne z ludzką godnością. Wreszcie, jest zawsze możliwe, że przymus lub inne okoliczności mogą przeszkodzić człowiekowi w doprowadzeniu do końca określonych dobrych działań; nie sposób natomiast odebrać mu możliwości powstrzymania się od zła, zwłaszcza jeżeli on sam gotów jest raczej umrzeć niż dopuścić się zła (…).
Kościół zawsze nauczał, że nie należy nigdy popełniać czynów zabronionych przez przykazania moralne, ujęte w formie negatywnej w Starym i Nowym Testamencie (…). Dzięki świadectwu rozumu wiemy (…), że istnieją przedmioty ludzkich aktów, których nie można przyporządkować Bogu, ponieważ są one radykalnie sprzeczne z dobrem osoby stworzonej na jego obraz. Tradycyjna nauka moralna Kościoła mówi o czynach, które są „wewnętrznie złe”: są złe zawsze i same w sobie, to znaczy ze względu na swój przedmiot, a niezależnie od ewentualnych intencji osoby działającej i od okoliczności. Dlatego nie umniejszając w niczym wpływu okoliczności, a zwłaszcza intencji na moralną jakość czynu, Kościół naucza, że << istnieją akty, które jako takie, same w sobie niezależnie od okoliczności, są zawsze wielką niegodziwością ze względu na przedmiot>> (…) Jeśli czyny są wewnętrznie złe, dobra intencja lub szczególne okoliczności mogą łagodzić ich zło, ale nie mogą go usunąć: są to czyny nieodwracalnie złe, same z siebie i same w sobie niezdatne do tego, by je przyporządkować Bogu i dobru osoby (…). Tak więc okoliczności lub intencje nie zdołają nigdy przekształcić czynu ze swej istoty niegodziwego ze względu na przedmiot w czyn <<subiektywnie>> godziwy lub taki którego wybór można usprawiedliwić (…) – Św. Jan Paweł II, “Veritatis Splendor”.
Jeśli więc kara śmierci jest “sama w sobie sprzeczna z Ewangelią” to jest ona moralnie niedopuszczalna nie tylko współcześnie, ale była ona zła i niemiła Bogu także w dawnych czasach. Taki wniosek przeczy jednak zarówno Pismu świętemu jak i wielowiekowemu powszechnemu nauczaniu Kościoła na ów temat. Ponadto, w innym ze swych wystąpień papież Franciszek, a mianowicie w przesłaniu do uczestników obradującego w Oslo VI Światowego Kongresu Przeciw Karze Śmierci stwierdził on, iż:
„Przykazanie nie zabijaj ma wartość absolutną i obowiązuje zarówno w przypadku niewinnych, jak i winnych” [2].
Taka opinia również jest herezją sprzeczną z powszechnym Magisterium zwyczajnym Kościoła wyrażonym choćby na kartach Katechizmu św. Piusa V:
„(Bóg) rozkazuje, aby sądy wszystkie sprawiedliwie i według praw były odprawowane(…)upomina Pan Bóg, aby sędziowie winnym nie folgowali, a niewinnych nie potępiali (…) Ma też Urząd moc prawną do zabijania i karania złych ludzi na gardle: i nie idzie zatem, żeby mieli takowi, którzy są na urzędzie, przeciwko temu przykazaniu grzeszyć, ale owszem są woli bożej posłuszni. Bo Pan Bóg dla tego zakazał zabijania, aby każdy bezpiecznym był zdrowia swego. Przeto urząd, gdy karze gwałtowników, czyni dla pokoju pospolitego, jako Dawid święty o sobie mówi: „O zarannym czasie – to jest bez odwłoki – zabijałem wszystkich grzesznych ludzi, abym wygładził wszystkich złych ludzi z miasta”. Także i ci nie grzeszą, którzy wojnę wiodą, i nieprzyjaciół swoich zabijają, nie z okrucieństwa albo chciwości jakiej, ale dla sprawiedliwości i pokoju pospolitego. Są też przykłady w Piśmie świętym, gdzie sam Pan Bóg rozkazał zabijać ludzi i przeto synowie Lewiego nie zgrzeszyli nie, iż jednego dnia tak wiele tysięcy zabili i owszem Mojżesz im powiedział: Poświęciliście dziś ręce wasze Panu Bogu” [3].
W samej treści omawianej zmiany Katechizmu nie ma tam też żadnego aprobatywnego stwierdzenia, iż przynajmniej w dawniejszych czasach kara śmierci mogła być moralnie zasadna w niektórych okolicznościach. Owszem relacjonuje się tam, iż dawniej uważano sankcję główną za usprawiedliwioną, ale nie wspomina się przy tym ani nie sugeruje, że ów pogląd był przynajmniej dla tamtych czasów słuszny. Tą bardzo kiepską próbuje ratować – ale tylko nieznacznie – treść listu Kongregacji Nauki Wiary z dnia 1 sierpnia 2018 roku, która szerzej wyjaśnia przyczyny zmiany nauczania w sprawie kary śmierci. W nawiązaniu do tradycyjnie katolickiej aprobaty kary głównej wyjaśnia się tam:
To uprzednie nauczanie można wyjaśnić w świetle podstawowych obowiązków władzy publicznej, by chronić dobro wspólne w sytuacji społecznej, w której sankcje karne są różnie rozumiane i zachodziły w środowisku, w którym trudniej było zapewnić, aby przestępca nie mógł ponownie popełnić swej zbrodni.
Ale nawet w cytowanych wyżej słowach nie ma otwartego stwierdzenia, iż przynajmniej kiedyś kara śmierci mogła być sprawiedliwie i moralnie używana. Można wszak te słowa rozumieć w stylu: “Niegdyś Kościół jeszcze w pełni nie rozumiał, że kara śmierci jest niemoralna i trzeba mu to wybaczyć, zwłaszcza, że nie było jeszcze tylu innych środków karania i zapobiegania przestępczości, co dziś”. Poza tym, nawet, gdyby powyższy ustęp rozumieć w bardziej prawowierny sposób, to i tak w samej poprawce do Katechizmu nie została ta myśl wyrażona, a ponadto zachodziłoby jeszcze pytanie, jak pogodzić moralną dopuszczalność kary śmierci w dawnych czasach ze słowami papieża Franciszka o tym, jako owa sankcja była “sama w sobie” sprzeczna z Ewangelią oraz, że Piąte Przykazanie ma “wartość absolutną także w stosunku do winnych”?
Abstrahując zaś nawet od kwestii prawowierności nowego zapisu katechizmowego to trzeba sobie jasno powiedzieć, iż nawet na płaszczyźnie rozumowej jest on bardzo nierealistyczny. Czy można bowiem rozsądnie przyjąć, iż wszystkie współczesne państwa mają tak dobrze funkcjonujące więziennictwo oraz inne środki bezpieczeństwa, iż redukują one do zera czy choćby minimum niebezpieczeństwo jakie dla życia, zdrowia i czci innych sprawiają groźni kryminaliści? Przecież czegoś takiego nie da się powiedzieć nawet o wysoko rozwiniętych państwach Unii Europejskiej, Ameryki Północnej, Australii czy takich krajach Azji jak Japonia oraz Singapur. Czy bowiem w tych krajach przemoc fizyczna i seksualna w więzieniach jest rzadkością? Czy osadzony choćby dożywotnio morderca nie ma żadnej możliwości by zabić, okaleczyć lub zgwałcić swych słabszych wspówięźniów? A co powiedzieć o wielu mniej rozwiniętych krajach trapionych przez wojny domowe, rewolty, korupcję i bardzo wysoką przestępczość? Co rzec o krajach, gdzie dzięki skorumpowanym urzędnikom przywódcy gangów mogą sprawnie kierować swą przestępczą działalnością choćby i zza krat więzienia? Co powiedzieć o państwach, gdzie jednego dnia rządzi jeden władca, a drugiego dnia następuje rewolucja w wyniku której z więzień ucieka wielu ludzi tam osadzonych? Czy w tych wszystkich i tym podobnych wypadkach osadzenie morderców w więzieniu również stanowi dużą gwarancję, iż w przyszłości nie będą oni już nikogo krzywdzić?
Wszystko powyższe, skłania mnie do wysunięcia drugiej intepretacji niedawnej zmiany w Katechizmie, a mianowicie:
2. Franciszkowa korekta de facto podważa słuszność wielowiekowego nauczania Kościoła na temat kary śmierci i nawet jeśli nie czyni tego wprost, to propaguje ona koncepcję wewnętrznego zła owej sankcji.
Niestety, ale w świetle tego co zostało już wspomniane w rozwinięciu punktu nr 1 jest to najbardziej wiarygodna, naturalna i prosta interpretacja omawianej zmiany Katechizmu. Co prawda, nie mówi się tam bezpośrednio i wprost, że kara śmierci jest zawsze i sama w sobie zła, że jest ona niedopuszczalna w każdych okolicznościach, ale przywołana zostaje w niej wypowiedź Franciszka, w której ten nazwał ową sankcję “samą w sobie sprzeczną z Ewangelią”. Nie przytacza się tam także w sposób aprobatywny dotychczasowego nauczania Kościoła o tym, że kara śmierci może być usprawiedliwiona w niektórych okolicznościach. Jest za to stanowcze stwierdzenie: Kościół w świetle Ewangelii naucza, że „kara śmierci jest niedopuszczalna, ponieważ jest zamachem na nienaruszalność i godność osoby”.
Niestety więc nie ma silnych podstaw ku temu, by twierdzić, iż niedawna zmiana w Katechizmie odnosi się w głównej mierze do aktualnych okoliczności historycznych (które miałyby czynić dziś karę śmierci niepotrzebną i nieadekwatną), ale nie wyklucza, że sankcja ta mogła być przynajmniej w niektórych okolicznościach może być dobra i sprawiedliwa.
WNIOSKI I KONKLUZJE
Reasumując, jest to niestety smutne, ale też jasne. Papież Franciszek wprowadził do Katechizmu Kościoła Katolickiego co najmniej skrajnie dwuznaczny zapis, który uczciwie rzecz biorąc trudno jest traktować jako uprawniony rozwój i uszczegółowienie tradycyjnego nauczania katolickiego w sprawie kary śmierci. Jest to zmiana przynajmniej mocno sugerująca rzekomo wewnętrzne zło kary śmierci, co zaś sprzeciwia się powszechnemu i zwyczajnemu nauczaniu Kościoła. Sprzeciwiania się takiemu zaś rodzajowi doktryny katolickiej stanowi herezję.
Nie dajmy się więc zwieść. Czyny wewnętrznie złe, a przez to niedozwolone w każdych okolicznościach, oczywiście istnieją i należą do nich np. morderstwo niewinnego, kłamstwo, krzywoprzysięstwo, cudzołóstwa, bałwochwalstwo, ale do takich zachowań z pewnością nie należy kara śmierci.
Przypisy:
[1] Cytat za: Artur Sporniak, “Kara śmierci jest sprzeczna z Ewangelią”, Tygodnik Powszechny (17. 10. 2017), https://www.tygodnikpowszechny.pl/kara-smierci-jest-sprzeczna-z-ewangelia-150438
[2] Portal wPolityce, Papież stanowczo przeciw karze śmierci: “Przykazanie +Nie zabijaj+ ma wartość absolutną“, https://wpolityce.pl/kosciol/297624-papiez-franciszek-stanowczo-przeciw-karze-smierci-przykazanie-nie-zabijaj-ma-wartosc-absolutna
[3] Cytat za: „Katechizm rzymski z wyroku św. Soboru Trydenckiego ułożony, z rozkazu Piusa V, Papieża wydany, i od Klemensa XIII szczególniej zalecony. Tom I”, Warszawa 1827, ss. 96-97.
W reakcji na mój poprzedni artykuł pt. “Kamienowanie cudzołożników i cudzołożnic było dobre, mądre oraz sprawiedliwe” pojawiło się kilka krytycznych głosów i sugestii mych czytelników, do których chciałbym się ustosunkować. A zatem:
PO PIERWSZE: sam nie jestem, zasadniczo rzecz biorąc, zwolennikiem karania śmiercią za niewierność małżeńską. Owszem, wierzę w to, iż w czasach Starego Testamentu kara ta była w pełni dobra, mądra i sprawiedliwa. Nie widzę zresztą innej możliwości, gdyż taką sankcję karną dla ówczesnego narodu żydowskiego ustanowił Bóg, a On przecież się nigdy nie myli i nigdy nie nakazuje mam czynienia czegoś, co byłoby ze swej istoty złe i niegodziwe. Przyznaję też otwarcie, że nie widzę żadnych mocniejszych przesłanek, by traktować karę śmierci za cudzołóstwo jako zawsze złą i zawsze niedozwoloną również po ustaniu obowiązywania Starego Testamentu. Jak to bowiem już obszernie wyjaśniałem w swym poprzednim tekście, interpretacja zachowania Pana Jezusa wobec cudzołożnej kobiety, jako rzekomo potępiająca taką karę jest powierzchowna i nie uwzględnia wielu innych czynników. Pogląd zaś, jakoby z nastaniem Nowego Testamentu chrześcijańskim władcom zakazane było stosowanie karno-sądowych praw Starego Przymierza został wyraźnie odrzucony przez św. Tomasza z Akwinu:
Przykazania sądownicze nie miały na zawsze obowiązywać; zgasły na skutek przyjścia Chrystusa: inaczej jednak niż przykazania obrzędowe. Te ostatnie do tego stopnia zgasły n że stały się nie tylko martwe, lecz także śmiercionośne dla tych, którzy by je zachowywali po Chrystusie, zwłaszcza po rozprzestrzenieniu się ewangelii. Natomiast przykazania sądownicze stały się wprawdzie martwe, bo już nie mają siły obowiązywania, nie stały się jednak śmiercionośne. Bo gdyby jakiś rządca państwa nakazał je zachowywać w swoim państwie, nie popełniłby grzechu; chyba żeby ktoś je zachowywał lub nakazał zachowywać jako mające siłę obowiązywania z ustanowienia starego prawa. Taki bowiem zamiar ich zachowywania byłby śmiercionośny.
Podstawą tej różnicy jest ton co wyżej powiedziano. A powiedzieliśmy, że przykazania obrzędowe w pierwszym rzędzie i same przez się były symboliczne; były bowiem głównie ustanowione dla symbolizowania tajemnic Chrystusa jako przyszłych. I dlatego zachowywanie ich godzi w tę prawdę wiary, którą wyznajemy, mianowicie że te tajemnice już się dokonały. – Natomiast przykazania sądownicze nie były ustanowione dla symbolizowania, ale porządkowania sposobu bycia tego narodu, który zmierzał ku Chrystusowi. I dlatego, gdy zmienił się stan bycia tego narodu na skutek przyjścia Chrystusa, przykazania te przestały obowiązywać. Prawo bowiem, według Apostoła, było „wychowawcą” prowadzącym do Chrystusa. Ponieważ jednak te przykazania nie miały na celu symbolizowania czegoś, a tylko spełnienie czegoś, dlatego samo ich zachowywanie w istocie rzeczy nie godziło w prawdę wiary. Natomiast zamiar zachowywania ich jako obowiązujących na mocy prawa godzi w prawdę wiary, bo z tego by wynikało, że dotychczas obowiązujący stan nadal trwa i że Chrystus jeszcze nie przyszedł [1].
A zatem, wedle św. Tomasza z Akwinu, prawa sądowe Starego Zakonu (do których należy też kara śmierci za cudzołóstwo) nie są ani nakazane, ani zakazane władcom chrześcijańskim. Podobnie, uważam i ja osobiście. Sam nie jestem za preferowaniem karania śmiercią cudzołóstwa (opowiadam się raczej za karaniem takich czynów chłostą lub pracami społecznymi), jednak nie mogę z drugiej strony powiedzieć, iż taka sankcja byłaby współcześnie zawsze zła i niedozwolona. Co prawda, uważam iż okoliczności czasów, w których żyjemy, różnią się dość znacząco od czasów, w których Bóg dawał Mojżeszowi prawa karna mające wówczas rządzić narodem żydowskim, ale nie mogę wykluczyć też tego, że w pewnych miejscach i czasach mogą zaistnieć podobne uwarunkowania, które taką karę czyniłyby w pełni uzasadnioną. Na przykład, jeśliby w jakimś kraju, 90 procent małżonków dopuszczałoby się cudzołóstwa, a w dodatku publicznie by się z nim obnosiło i bez skrępowania namawiało do tego występku innych, to sądzę, iż dobre by było wprowadzenie na pewien czas kary śmierci za zdradę małżeńską. Prawdopodobnie, należałoby wówczas wyłapać kilka tysięcy najbardziej zuchwałych cudzołożników, następnie wytoczyć im szeroko nagłośnione medialnie procesy, by na końcu wobec kilkuset szczególnie zdeprawowanych z nich orzec i zastosować karę śmierci. O takie okoliczności jednak jest trudno nawet w naszych mocno rozluźnionych na płaszczyźnie seksualnej czasach. Mimo wszystko, większość małżonków wciąż bowiem się nie zdradza (przynajmniej w bardziej notoryczny sposób), a ci, którzy to czynią, najczęściej nie chwalą się swym grzechem na prawo i lewo. Sądzę więc, że nie ma aktualnie potrzeby aż tak surowego karania cudzołóstwa i cel, jakim jest jego ograniczanie oraz wzmacnianie w społeczeństwie przekonania o jego złu, można osiągnąć za pomocą znacznie łagodniejszych kar w rodzaju chłosty albo prac społecznych.
PO DRUGIE: jak dla mnie wątpliwe jest założenie, iż aktualne, owszem dość sceptyczne i dystansujące się wobec kary śmierci, stanowisko Magisterium Kościoła wyklucza zasadność takowej sankcji za cudzołóstwo. W punkcie numer 2267 opublikowanego w 1992 Katechizmu Kościoła Katolickiego czytamy:
Kiedy tożsamość i odpowiedzialność winowajcy są w pełni udowodnione, tradycyjne nauczanie Kościoła nie wyklucza zastosowania kary śmierci, jeśli jest ona jedynym dostępnym sposobem skutecznej ochrony życia ludzkiego przed niesprawiedliwym napastnikiem.
Jeżeli jednak środki bezkrwawe wystarczą do obrony i zachowania bezpieczeństwa osób przed napastnikiem , władza powinna ograniczyć się do tych środków, ponieważ są bardziej zgodne z konkretnymi uwarunkowaniami dobra wspólnego i bardziej odpowiadają godności osoby ludzkiej.
Istotnie dzisiaj, biorąc pod uwagę możliwości, jakimi dysponuje państwo, aby skutecznie ukarać zbrodnię i unieszkodliwić tego, kto ją popełnił, nie odbierając mu ostatecznie możliwości skruchy, przypadki absolutnej konieczności usunięcia winowajcy są bardzo rzadkie, a być może już nie zdarzają się wcale.
Na pierwszy rzut oka powyższe sformułowanie wygląda tak, jakby usprawiedliwiało ono karę śmierci jedynie za zamachy na ludzkie życie. Moim zdaniem jest to jednak dość wątpliwa interpretacja, a to choćby dlatego, że nie uwzględnia ona szerszego kontekstu nauczania katolickiego na ów temat. Zacznijmy jednak od tego, iż zacytowana wypowiedź Katechizmu nie stwierdza, że karanie śmiercią jest usprawiedliwione tylko w przypadku aktów morderstwa. Owszem, koncentruje się ona na tym czynie, ale raczej milczy na temat stosowności kary śmierci za innego rodzaju przestępstwa, aniżeli w sposób absolutny ją w odniesieniu do nich wyklucza. Jeśli np. ojciec powie swemu synowi, iż może obejrzeć bajkę jedynie pod warunkiem wcześniejszego odrobienia lekcji, to nie oznacza przecież, że wyklucza on danie mu podwieczorka jedynie wtedy, gdy posprząta też swój pokój. Po prostu, obie wypowiedzi takiego ojca będą tyczyć się innych kwestii, co nie znaczy, że muszą się wzajemnie wykluczać. Podobnie, stwierdzenie Katechizmu, iż kara śmierci może być uzasadniona wówczas, gdy jest jedynym dostępnym środkiem ochrony życia nie wyklucza stwierdzenia, że sankcja taka może być usprawiedliwiona, gdy jest jedynym dostępnym środkiem ochrony wiernosci małżeńskiej albo też, dajmy na to, ochrony przed gwałtem. Z wykluczeniem kary śmierci za inne niż morderstwa przestępstwa mielibyśmy do czynienia, gdyby Katechizm stwierdzał:
“nauczanie Kościoła nie wyklucza zastosowania kary śmierci, tylko w przypadku jeśli jest ona jedynym dostępnym sposobem skutecznej ochrony życia ludzkiego przed niesprawiedliwym napastnikiem.
Takiego sformułowania w aktualnym Katechiźmie jest jednak brak. Poza tym, inne wypowiedzi Kościoła pokazują dobitnie, iż kara śmierci nie była uważana za usprawiedliwioną tylko w przypadku morderstwa. Przykładowo, papież Leon X w bulli “Exsurge Domine” potępił pogląd Marcina Lutra o treści:
Palenie heretyków jest przeciwko woli Ducha [2].
Skoro więc taki pogląd został potępiony, a nie pochwalony to logicznie z tego wynika, iż karanie śmiercią przynajmniej niektórych przypadków herezji nie jest zawsze i wszędzie złe. To nie musi znaczyć, że każdą herezję należy tak surowo karać, albo że zawsze należy doradzać takie karanie owego występku. Ba, myślę, że nie byłoby sprzeczne z treścią owego potępienia stwierdzenie, iż zazwyczaj należy powstrzymać się od tak surowego karania herezji. Tym nie mniej, z przytoczonej bulli Leona X na pewno wynika potępienie przekonania o wewnętrznym, a więc absolutnym złu karania śmiercią za herezje. Mamy więc tu do czynienia z nieprawością, która nie jest morderstwem, a której mimo to Kościół w swym nauczaniu karania śmiercią w sposób absolutny nie wykluczył.
Ponadto, papież św. Pius V w swych bullach “Cum Primum” oraz “Horrendum illud scelus” nakazał karać “bez okazywania litości” tych duchownych, ale także świeckich, którzy zostali przyłapani na aktach homoseksualnych, a także przekazywać ich władzy świeckiej w celu wymierzenia im przewidzianej przez ówczesne prawo kary [3]. Przypominam zaś, że w czasach św. Piusa V (druga połowa XVI wieku) władze cywilne czynny homoseksualizm najczęściej karały śmiercią. Powstaje więc retoryczne pytanie, czy gdyby ów wielki, święty papież uważał karę śmierci za inne niż morderstwo czyny za zawsze złą, mógłby gorliwie współuczestniczyć w jej wymierzaniu za inne z nieprawości (w tym przypadku sodomii)?
Warto wreszcie wspomnieć, iż papież Sykstus V wydał bullę nakazującą na terenie Państwa Kościelnego karanie śmiercią winnych cudzołóstwa.
Oczywiście, jeśli ktoś chce się upierać, to może pewne niepełne zapisy Katechizmu Jana Pawła II interpretować w duchu zerwania z poprzednią doktryną oraz dyscpliną kościelną, ja jednak uważam, że gdy nie ma ku temu bardzo mocnych podstaw, lepiej jest takie wypowiedzi wykładać w duchu tzw. hermeneutyki ciągłości. Jeśli więc nowsze wypowiedzi Magisterium Kościoła są niepełne i niekompletne, ale same w sobie nie zaprzeczają poprzedniemu nauczaniu katolickiemu, to dobrze jest przyjąć intepretację, iż ich intencją nie było negowanie tych elementów wcześniejszejdoktryny, o których się one nie wypowiadają.
PO TRZECIE: ktoś przywołał opinię tych osób duchownych i teologów, którzy twierdzą, iż małżonek winny cudzołóstwa powinien zamilczeć o swym grzechu wobec swego współmałżonka. Nie widzę jednak żadnej absolutnej czy zasadnicznej sprzeczności pomiędzy tym poglądem, a przekonaniem, że cudzołóstwo powinno być karane przez władze cywilne. Są bowiem różne przypadki cudzołóstwa, które powinny być w różny sposób też traktowane. Jeśli np. komuś ów grzech zdarzył się raz czy dwa, ale za niego żałuje i nie chce do niego wracać, to owszem nie byłoby chyba roztropnym przyznawanie się z własnej inicjatywy do takowego przed współmałżonkiem. Coś takiego nie byłoby roztropne, zwłaszcza w czasach, gdy rozwody są legalne i takie przyznanie się mogłoby doprowadzić do jeszcze większego zła, jakim byłoby trwałe rozbicie własnej rodziny. Oczywiście, nie należy w takim wypadku kłamać, że nie popełniło się cudzołóstwa (gdyż kłamstwo jest zawsze zakazane), ale po prostu trzeba wówczas milczeć na ów temat. Czym innym jest jednak sytuacja, gdy ktoś dopuścił się cudzołóstwa nie raz czy dwa razy, ale powiedzmy, że uczynił to kilkaset razy, a do tego chwalił się tym przed swymi kolegami, aż w końcu został przyłapany na “gorącym uczynku”. Ukaranie przez władze cywilne takiego człowieka byłoby ze wszechmiar słuszne oraz sprawiedliwe i nie widzę tu niemal żadnej analogii z pierwszym przywołanym przeze mnie przypadkiem cudzołóstwa.
Może ktoś jednak powiedzieć, iż w sytuacji, gdy cudzołóstwo byłoby prawnie karalne, mogłoby dojść do sytuacji, w której ktoś raz czy dwa dopuścił by się tej nieprawości, a mimo to zostałby na tym przyłapany i w efekcie doprowadziłoby to do rozpadu jego rodziny. Odpowiam na ów argument w następujący sposób:
1. Taka sytuacja byłaby mało prawdopodobna, gdyż im rzadziej ktoś coś czyni w sekrecie, tym mniejsze jest prawdopodobieństwo, że zostanie to wykryte.
2. Rozwody powinny być zakazane, więc małżonek, który dowiedziałby sie o zdradzie swego współmałżonka i tak nie mógłby w ten sposób rozbić swej rodziny.
3. Nigdy nie należy pomijać elementu Bożej opatrzności. Jeśli ktoś zostałby przyłapany po jednokrotnie bądź dwukrotnie czynionej przez siebie zdradzie małżeńskiej, to widocznie była w tym ręka Boga i czegoś miało to go nauczyć.
4. W prawie zakazującym cudzołóstwa też można by uwzględnić różne rodzaje i przypadki takowego. Być może w przypadku cudzołożnika, który by uczynił coś takiego raz, zadeklarował chęć poprawy, mogło by się skończyć na upomnieniu takowego i nałożeniu na niego grzywny, bez nagłaśniania jego grzechu (tak, by nie dowiedział się o tym współmałżonek). Surowiej jednak mogłyby być traktowane przypadei niewierności małżeńskiej, z którymi wiązałaby sie zuchwałość oraz notoryczność.
Przypisy:
[1] Patrz: Summa teologiczna 2, 104 (3). Podkreślenie w tekście moje – MS.
[3] Treść przywołanych bulli papieża św. Piusa V można przeczytać w książce pt. “w obronie wyższych praw. Dlaczego musimy przeciwstawiać się legalizacji związków homoseksualnych?” (Kraków 2005, s. 181 – 182).
