Możliwość komentowania Czy Irena Gut postąpiła właściwie? została wyłączona
W kontrowersyjnym i dwuznacznym moralnie – przynajmniej co do jednego ze swych wątków – a opartym na faktach filmie pt. “Przysięga Ireny” jest wątek opowiadający o tym, jak główna bohaterka (Irena Gut) stanowcza odmawia nawet podjęcia się, nawet bliskiej materialnie współpracy z grzechem aborcji, mimo że zgodnie ze zdrowym rozsądkiem można było przypuszczać, iż niewykonanie owego zabiegu poskutkuje w tych okolicznościach większym złem jakim byłoby zabicie przez Niemców (i/lub ich pomocników z innych narodów) kilku bądź kilkunastu innych niewinnych ludzi. Obecność wszak niemowlęcia pośród ukrywających się przed śmiertelnym niebezpieczeństwem osób stwarzało wielkie ryzyko ich wykrycia, a następnie posłania na bardzo prawdopodobną śmierć: chodzi oczywiście o to, że niekontrolowany płacz tak małego dziecka zwracałaby uwagę na obecność ukrywających się ludzi. Irena Gut słusznie jednak wierzyła, iż nigdy i w żadnych okolicznościach nie ma się moralne prawa zabijać niewinnych osób ludzkich, dlatego też postąpiła słusznie odmawiając swej bliskiej materialnie współpracy z tym wewnętrznie złym czynem jakim jest aborcja. I choć ostatecznie okazało się jednak, że fakt narodzenia się dziecięcia nie przyczynił się do wysłania na śmierć kilku/kilkunastu niewinnych osób, to postąpiłaby ona słusznie nawet, gdyby efektem i konsekwencją tej jej decyzji byłaby śmierć owych niewinnych ludzi.
I tak samo Irena Gut powinna postąpić, gdy była namawiana przez niemieckiego oficera (Eduarda Rügemer ) do popełniania z nim grzechu nierządu (ów żołnierz jest w filmie przedstawiany jako osoba wolna i samotna, więc seks z nim byłby w takim wypadku nierządem, a nie cudzołóstwem). Nierząd jest bowiem choć jest materią mniej poważnego grzechu niż aborcja, ciągle jest bowiem aktem wewnętrznie złym. Nikt i nigdy – nawet dla ratowania życia niewinnych osób – nie ma, na płaszczyźnie obiektywnej – moralnego prawa go popełniać. Jeśliby Bóg by zechciał to ocaliłby tych niewinnych ludzi, tak jak w przypadku aborcji, bez popełniania nierządu. A gdyby odmowa popełnienia nierządu skutkowała śmiercią niewinnych ludzi, to ciągle, nawet wielkie prawdopodobieństwo wystąpienia takiego efektu nie dawałoby nikomu do tego moralnego prawa. Nie należały w tym podobnych wypadkach oskarżać kogoś, iż “zabił niewinnych”, tak jak nie powinno się męczennikom zarzucać, że de facto – móc ratować swe własne życie za pomocą dokonania tego czy innego wewnętrznie złego aktu – a nie czyniąc tego, popełniali wobec siebie samobójstwo. Nie jest też silnym argumentem na rzecz rzekomej moralnej zasadności ratowania innych ludzi przy pomocy aktów wewnętrznie złych to, iż w takich wypadkach działa się nie na w obronie siebie samego, ale niejako „altruistycznie”, czyli z miłości do swych bliźnich i dla ich dobra. Może być bowiem chwalebne i godne podziwu żywienie do kogoś większej miłości niż do samego siebie, ale – przynajmniej w stosunku do ludzi z nami niespokrewnionych – nie mamy takiego moralnego obowiązku. Jeślibyśmy więc mieli prawo ratować życie innych ludzi np. poprzez popełnienie cudzołóstwa, nierządu czy bałwochwalstwo, to tym bardziej byłoby to usprawiedliwione gdy rzecz tyczyłaby się ratowania swego własnego życia.
To wszystko co powyżej piszę odnosi się jednak do płaszczyzny obiektywnej postępowania Ireny Gut. Na płaszczyźnie subiektywnej mogła być ona jednak całkowicie niewinna. Jeśli np. albo nie znała nauczania katolickiego o absolutnym zakazie pozamałżeńskich aktów seksualnych albo szczerze nie mogła go w swym sumieniu i rozumie pojąć, to mogła nie ponosiła ona żadnej winy za wybór sposobu w jaki postanowiła ratować niewinnych ludzi. Bóg mógł zatem po śmierci jej powiedzieć: “Wiem, że chciałaś dobrze i byłaś szczerze przekonana o słuszności tego co robiłaś. Dlatego nie pójdziesz za to ani do piekła ani nawet do czyśćca.. Jednak tak naprawdę Moją wolą dla tej sytuacji, nie było to co czyniłaś“.
Gdyby sięgnąć tu po jakąś analogię z tym podobnymi sytuacjami to można by odwołać się do sytuacji sędziego, który w błędnej, acz dobrej wierze, skazałby jakiegoś niewinnego człowieka na śmierć. A więc o ile na płaszczyźnie obiektywnej jest zasadą, iż nigdy nie powinno się skazywać na karę śmierci niewinnych ludzi, to na sędzia rozpatrujący daną sprawę może mieć bez własnej winy fałszywe dowody i informacje wskazujące, iż w rzeczywistości niewinny człowiek popełnił zbrodnię zagrożoną karą śmierci. Na płaszczyźnie więc subiektywnej sędzia kierując się tą swą niezawinioną przez siebie błędną oceną sytuacji nie grzeszy (w sensie zaciągnięcia osobistej winy) skazując na karę śmierci w rzeczywistości niewinnego człowieka Podobnie, aktywne podjęcie tych czy innych pozamałżeńskich czynności seksualnych po to by oddalić od niewinnych wysokie niebezpieczeństwo śmierci nie będzie wiązało się z osobistą winą grzechu, wówczas gdy dana osoba ma błędnie (acz szczerze) uformowane sumienie. Innymi słowy, mówiąc językiem tradycyjnej teologii moralnej, takie działanie zawsze będzie “grzechem materialnym”, ale nie zawsze będzie “grzechem formalnym” i nigdy nie będzie można powiedzieć, iż na płaszczyźnie obiektywnej takie zachowanie było właściwe bądź moralnie dozwolone.
Nie należy jednak czynić z domniemań tyczących się stopnia subiektywnej winy poszczególnych osób czynić jakiejś obiektywnej normy. Dlatego też trzeba jasno powiedzieć: Irena Gut (pierwowzór głównej bohaterki filmu pt. „Przysięga Ireny”) nie miała moralnego prawa do podjęcia pozamałżeńskich aktów seksualnych, nawet jeśli czyniła to w intencji ratowania życia niewinnych osób ludzkich. Czy w swym sumieniu była ona winna przed Bogiem popełnienia grzechu, tego jako ludzie nie wiemy – ale płaszczyzna obiektywna tego czynu – jest właśnie taka, jak napisałem.
Możliwość komentowania Szczepionki na Covid-19 można przyjmować z czystym sumieniem (reszta to skrupulantyzm) została wyłączona
W środowiskach co bardziej konserwatywnych i tradycyjnych katolików bardzo popularne wydają się być twierdzenia lub sugestie mające dowodzić rzekomej niemoralności albo przynajmniej wysokiej kontrowersyjności etycznej szczepionek, jakie podawane są w celu ochrony przed zarażeniem się Covid-19. Osobiście, nie ukrywałem, że zdecydowanie nie zgadzam się z takim postawieniem sprawy, czemu dałem swój wyraz między innymi przez publikację artykułu pt. Czy moralnie dozwolone jest przyjmowanie szczepionek pochodzących z abortowanych płodów ludzkich?. Tekst ten był w dużej mierze przytoczeniem wywodów sekretarza generalnego Bractwa św. Piusa X, ks. Arnauda Sélégny. Nie ukrywam, że i dziś zamierzam pójść na łatwiznę i ten poniższy artykuł oprzeć w głównej mierze na tekście innego autora, a mianowicie amerykańskiego filozofa i jednego ze współczesnych tomistów, dr. Edwarda Fesera. Człowiek ten niedawno opublikował na swym blogu wedle mnie kapitalny artykuł, w którym z jednej strony obala rzekomą niemoralność przyjmowania wspomnianych wyżej szczepionek, z drugiej zaś krytykuje próby ustawowego zmuszania ludzi do ich przyjmowania. Tekst ten nosi tytuł “The Catholic middle ground on Covid-19 vaccination” i można go w całości przeczytać pod tym linkiem. Jako że w tym konkretnym artykule zamierzam się skupić na polemice z tezą o rzekomej moralnej niedopuszczalności przyjmowania szczepionek przeciw Covid-19 przytoczę obszerne fragmenty tekstu dr. Fesera odnoszące się konkretnie do tego aspektu zagadnienia. Niektóre ze sformułowań użytych przez autora tego artykułu pozwolę sobie pominąć albo też zastąpić innymi wyrażeniami. Zaznaczam też, że w tym tekście nie zamierzam wypowiadać się na temat medycznych zagrożeń związanych ze szczepionkami przeciw Covid-19: chodzi mi tylko o polemikę z błędną tezą zakładającą, iż fakt wykorzystywania przy ich testowaniu (albo i nawet produkcji) linii komórkowych uzyskanych w wyniku aborcji czyni ich przyjmowanie czymś niemoralnym.
Gwoli ścisłości i precyzji część tego tekstu, w której – po pewnych niezbyt wielkich poprawkach – przytaczam artykuł dr. Edwarda Fesera znajduje się pomiędzy znakiem “trzech gwiazdek”, jakie poniżej zamieszczam.
***
Rozważmy zatem główne argumenty tych, którzy twierdzą, że katolicy są moralnie zobowiązani do odmowy szczepień:
1. Czy wykorzystanie płodowych linii komórkowych w opracowywaniu szczepionek nie czyni ich niemoralnymi?
Niektórzy katolicy, w tym pewni prominentni duchowni i komentatorzy katoliccy, twierdzili, że przyjmowanie szczepionek jest z natury złem, ponieważ zostały one opracowane przy użyciu linii komórkowych pochodzących z płodów abortowanych kilkadziesiąt lat temu. To doprowadziło niektórych innych katolików do kryzysu sumienia. Chcieliby przyjąć jedną ze szczepionek – czy to dlatego, że obawiają się Covid-19, czy dlatego, że odmowa szczepienia może kosztować ich pracę, możliwość chodzenia do szkoły itp. – ale powiedziano im, że ciężko by zgrzeszyli, gdyby tak postąpili. Wspomniani duchowni i komentatorzy nalegali, że wiara katolicka wymaga od nich w tej sprawie nawet heroicznego sprzeciwu, jeśli trzeba – podobnego do oporu wczesnych chrześcijańskich męczenników, którzy odmawiali składania ofiar pogańskim bogom.
Nie można zbyt mocno podkreślać, że to twierdzenie jest fałszywe, a Kościół oficjalnie je odrzucił , tak że żaden katolik nie ma prawa oskarżać innych o grzech z powodu przyjęcia szczepionki . Odnoszące się do tego zasady moralne są jasne, mają znamię niezaprzeczalnej ortodoksji i od dawna stosowane są w katolickiej teologii moralnej. Jak konsekwentnie nauczali św. Paweł Apostoł, św. Augustyn, św. Tomasz z Akwinu, św. Alfons Liguori oraz Tradycja i Magisterium Kościoła, nie jest wewnętrznie złym czerpanie korzyści z dobra, które jest wynikiem jakichś złych czynów z przeszłości.
Na przykład św. Paweł Apostoł nauczał, że spożywanie mięsa składanego w ofierze bożkom nie jest niemoralne samo w sobie (patrz:1 Koryntian 8:1). Św. Augustyn uczył, że nie jest niczym złym korzystanie z przysięgi, którą poganin składa fałszywym bogom. Św. Tomasz z Akwinu pisał, że jest moralnie dozwolone pożyczanie od pożyczkodawcy, który zarabia na lichwie. Coś może być jako takie dobre nawet jeśli korzyść wynikła z tego działania stała się efektem wcześniejszego złego moralnie działania innych osób. To, że pewien kawałek mięsa był zaangażowany w ciężki grzech bałwochwalstwa, nie czyni w żaden sposób z samego mięsa , ani z jego jedzenia, czegoś moralnie złego. To, że pewne pieniądze zostały zarobione na lichwie i są ci one pożyczane w lichwiarski sposób, nie czyni złym tego, że ty pożyczasz te pieniądze. Innym przykładem może być tu wiedza medyczna, która została zdobyta w wyniku bardzo niemoralnych eksperymentów prowadzonych przez nazistowskich naukowców. To, że wiedza została zdobyta w zły sposób, nie czyni samej tej wiedzy , ani korzystania z niej, złem.
Coś podobnego można powiedzieć o szczepionkach przeciw Covid-19 i sposobie ich opracowywania. Na przykład szczepionki Pfizer i Moderna miały być testowane przy użyciu linii komórkowych pochodzących z aborcji dokonanych kilkadziesiąt lat temu. Ale to nie czyni samych szczepionek i ich zażywania złymi (tę kwestię dr. Edward Feser omawiał szerzej w jednym ze swych wcześniejszych postów). To, czego naucza św. Tomasz z Akwinu, odnosi się do szczepionek nie mniej niż do innych przykładów:
Zgodzić się z kimś w niegodziwości to jedno; inną rzeczą jest wykorzystanie czyjejś niegodziwości dla dobra. Albowiem ten, kto aprobuje, aby inny czynił nieprawość i kto być może nakłania do tego drugiego, zgadza się z drugim w niegodziwości, a to zawsze jest grzechem śmiertelnym. Ale ten, kto zamienia zło, które inny wyrządza, na jakieś dobro, wykorzystuje zło drugiego dla dobra, a nawet Bóg w ten sposób wykorzystuje grzechy ludzi i wyprowadza z grzechów dobro. I tak też jest dozwolone, aby ludzie wykorzystywali grzech drugiego dla dobra . ( O złu , q. XIII, a. 4, ad 17, przekład Regana )
Tych, którzy są zainteresowani szczegółami rozumowania moralnego, o którym tutaj mowa (takimi jak stosowność zasad dotyczących podwójnego skutku, daleka współpraca materialna w wykroczeniach itp.), zachęcamy do zapoznania się z artykułem ks. Sullivana i Pereira, a także broszurą prof. Roberto De Mattei „O moralności szczepień”. (broszura De Mattei była przez pewien czas dostępna do bezpłatnego pobrania od wydawcy, niestety aktualnie wydaje się, że nie istnieje odsyłający do niej link). Ale odnośne zasady moralne są znowu starożytne, a ich zastosowanie do uzasadnienia stosowanie szczepionek mających bardzo odległy związek z przeszłymi aborcjami jest od dziesięcioleci popierane przez ortodoksyjnych katolickich teologów moralnych. W tym miejscu doprecyzuję tylko, to co już jest widoczne w przytoczonej wyżej wypowiedzi św. Tomasza z Akwinu. A więc, w zasadzie wyrażającej zgodę na czerpanie pewnego rodzaju korzyści z grzechu innych osób nie chodzi o to, że ów grzech się w sposób pozytywny aprobuje. Gdyby wszak dana osoba chcąca zgrzeszyć w ten czy inny sposób przyszła do nas i powiedziała nam o swym zamiarze, mówiąc, że odniesiemy z tego jakąś korzyść, my nie mielibyśmy żadnego moralnego prawa pochwalić czy zachęcić jej do zrealizowania tego bezbożnego postępku. Jeśli już jednak dany grzech zaistniał bez naszej zachęty, pochwały czy nakazu, to nie jest wewnętrznie złe, odnieść z niego jakieś korzyści.
Samo Magisterium Kościoła oficjalnie potwierdziło to rozumowanie w co najmniej trzech dokumentach. Uczyniło to w dokumencie z 2005 roku przygotowanym za pontyfikatu Jana Pawła II oraz w dokumencie z 2008 roku wydanym za pontyfikatu Papieża Benedykta XVI. Trzeci i najnowszy dokument po prostu odnosi do szczepionek przeciw Covid-19 zasady nauczane już we wcześniejszych dokumentach odnośnie do innych szczepionek, których produkcja miała odległy związek z przeprowadzeniem aborcji. O ile mi wiadomo, większość osób wyrażających sceptycyzm wobec najnowszego dokumentu Watykanu (czyli tego z grudnia 2020 roku) nie zgłaszała sprzeciwu wobec wcześniejszych w momencie ich ukazania się, mimo że wyrażane w nich zasady są takie same.
Moralna dopuszczalność szczepionek przeciwko Covid-19 została potwierdzona przez wielu wybitnych ortodoksyjnych katolickich teologów moralnych w oświadczeniach wydanych przez Ethics and Public Policy Center oraz National Catholic Bioethics Center. Zostało to potwierdzone przez wybitnych tradycjonalistycznych katolików, takich jak Roberto de Mattei, ks. Johna Hunwickego , ks. Richarda Cipollę i ks. Arnauda Sélégny, sekretarza generalny Bractwa św. Piusa X. Potwierdził to prof. Josef Seifert i prof. Adrian Vermeule, znani ze swojej obrony katolickiej prawowierności. Zostało to potwierdzone przez arcybiskupa Georga Gänsweina i samego papieża emeryta Benedykta XVI. Oczywiście żadna z tych osób nie jest nieomylna, ale nie w tym rzecz. Chodzi o to, że byłoby absurdem przypuszczać, że duchowni i myśliciele tacy jak wyżej wymienieni – z których wszyscy mają długoletnią reputację ortodoksji, zagorzałego sprzeciwu wobec aborcji i swej zdolności do przeciwstawiania się popularnym opiniom – wszyscy oni w jakiś sposób sprzedają się aborcyjnemu przemysłowi, liberalizmowi, czy cokolwiek innego, o co zarzuca się katolickim obrońcom szczepionek. Zajmują oni takie, a nie inne stanowisko w sprawie szczepionek Covid-19, ponieważ po prostu wynika one bezpośrednio z tradycyjnej katolickiej teologii moralnej. Tylko tyle i aż tyle.
Niektórzy twierdzą, że grzech aborcji jest tak poważny, że nawet bardzo odległy związek między szczepionkami a aborcją, która miała miejsce kilkadziesiąt lat temu, wystarczy, by uznać korzystanie z nich za niemoralne. Jednakże waga grzechu sama w sobie nie wpływa na rozważane rozumowanie moralne. Na przykład, jak czytamy w “Encyklopedii Katolickiej”, „samo w sobie bałwochwalstwo uważa się za największy z grzechów śmiertelnych”. A jednak św. Paweł Apostoł miał rację, nauczając, że spożywanie mięsa ofiarowanego bożkom nie jest niczym złym, pomimo jego bardzo bliskiego związku z ciężkim grzechem bałwochwalstwa i pomimo pisania swych pouczeń w czasie, gdy grzech ofiarowania mięsa bożkom był (w przeciwieństwie do naszych współczesnych realiów) nadal bardzo częsty. Oczywiście św. Paweł Apostoł uściślił swoje nauczanie, nalegając również, by chrześcijanie unikali wywoływania zgorszenia – poniżej wrócimy do tego aspektu. W tej chwili chodzi o ciężar grzechu, czy to bałwochwalstwa, aborcji czy czegokolwiek innego. Ciężkość danego występku sama w sobie nie oznacza, że niemoralne jest czerpanie korzyści z czegoś, co jest w niewielkim stopniu powiązane z grzechem.
2. Czy katolik może lekceważyć oświadczeń Kongregacji Nauki Wiary (KNW) w tej sprawie, ponieważ oświadczenia te nie są nieomylne?
Niektórzy katolicy, którzy twierdzą, że szczepionki są wewnętrznie złe, przypuszczają, że nie są zobowiązani do zgadzania się z oświadczeniami Kongregacji Nauki Wiary w tej sprawie, ponieważ te oświadczenia nie są deklaracjami nieomylnymi. Jednak ci sami katolicy słusznie odrzucają tę racjonalizację sprzeciwu, gdy jest ona głoszona przez “postępowych” czy “liberalnych” katolików. I słusznie, gdyż Kościół naucza, że katolicy są zwykle zobowiązani do „przyzwolenia religijnego” nawet na nie-nieomylne, autorytatywne oświadczenia Magisterium.
Prawdą jest, że mogą wystąpić rzadkie przypadki, w których bardzo silne domniemanie zgody może zostać zignorowane, jak przyznaje instrukcja KNW Donum Veritatis i jak szczegółowo dr. Edward Feser omówił to w innym miejscu . Ale te warunki nie mają zastosowania w tym przypadku. Wydaje się, że niektórzy katolicy sądzą, że ponieważ papież Franciszek złożył doktrynalnie problematyczne oświadczenia w innych sprawach (takich jak np. kara śmierci), mogą odrzucić nauczanie KNW na temat szczepionek przeciwko Covid-19. Jednakże jest to błędny wniosek, a przypadki te nie są w żaden sposób podobne czy równoległe.
Kłopot z problematycznymi stwierdzeniami doktrynalnymi, o których mowa, polega na tym, że są one co najmniej dwuznaczne, tak że bardzo łatwo je interpretować jako sprzeczne z tradycyjnym nauczaniem Kościoła. Na przykład, wprowadzona przez papieża Franciszka poprawka do Katechizmu tycząca się kary śmierci, nie stwierdza wprost i jednoznacznie, iż takowa sankcja karna stanowi coś wewnętrznie złego, jednak Franciszek powiedział rzeczy, które bardzo mocno sugerują, że tak jest w rzeczywistości. Ponadto obecny papież nie odpowiedział na prośby o potwierdzenie tradycyjnego nauczania o tym, że kara śmierci może przynajmniej co do zasady być czymś moralnie prawowitym.
Oświadczenia KNW dotyczące szczepionek wcale tak nie wyglądają. Są one całkowicie proste i jednoznaczne, zostały wydane właśnie w odpowiedzi na prośby o wyjaśnienie i są zgodne z tradycyjnymi zasadami katolickiej teologii moralnej i dawnym nauczaniem Magisterium.
Co więcej, kiedy Donum Veritatis przyznaje, że mogą zaistnieć przypadki, w których wypowiedzi Urzędu Nauczycielskiego są otwarte na krytykę, to bardzo wyraźnie daje do zrozumienia, iż są to rzadkie przypadki. Ponadto dokument ten stwierdza, że wszelkie zastrzeżenia muszą być podnoszone z szacunkiem i dużą ostrożnością oraz że zarzutów tych nie można uzasadniać jedynie przekonaniem, że prawdziwość oświadczenia Urzędu Nauczycielskiego nie jest pewna lub że nie jest tak prawdopodobna, jak jakiś przeciwny pogląd. Donum veritatis nie daje zatem nikomu licencji, by po prostu nie zgadzać się z oświadczeniami KNW. Podobnie, niezgodne z duchem nauczania tego dokumentu jest traktowanie choćby i renomowanych duchownych czy komentatorów katolickich jako bardziej wiarygodnych i alternatywnych tłumaczy ortodoksji katolickiej niż Kongregacja Nauki Wiary.
Oto inny sposób, aby zobaczyć sens powyższych wywodów. Jeśli ktoś mówi: „Kara śmierci nie jest wewnętrznie zła”, nie sprzeciwia się temu co aktualnie na ten temat głosi Katechizm Kościoła Katolickiego. Rzeczywiście, taka osoba jest po prostu powtarza rzeczy, które papieże i Magisterium zawsze nauczali. Dla kontrastu, jeśli ktoś mówi: „Zażywanie jakiejkolwiek szczepionki mającej choćby odległy związek z jakąś przeszłą aborcją, takie jak szczepionki Covid-19, jest z natury złem”, to sprzeciwia się temu, czego nauczało Magisterium oraz – implicite – co w kwestiach współpracy ze złem nauczali tradycyjni teologowie.
Zrozumiałe jest, że wygłaszanie przez papieża Franciszka pewnych mocno dwuznacznych, a może i czasami otwarcie błędnych tez Kościoła skusiło niektórych katolików do zaprzeczenia ogólnej wiarygodności aktualnego Magisterium. Ale tej pokusie trzeba się oprzeć. Papież będzie musiał odpowiedzieć Chrystusowi za spowodowanie tej pokusy, ale będziemy musieli odpowiedzieć Chrystusowi, jeśli mu się poddamy.
3. Czy nie wywołujemy skandalu za pomocą szczepionek, nawet jeśli związek z aborcją jest odległy?
Jak już powyżej zauważono, chociaż św. Paweł Apostoł nauczał, że spożywanie mięsa ofiarowanego bożkom nie jest niczym złym, uczył także ówczesnych chrześcijan, aby unikali tego, gdy mogłoby to zgorszyć ich braci. Z tego samego powodu, czy nie powinniśmy unikać przyjmowania szczepionek przeciwko Covid-19, nawet jeśli nie jest to wewnętrznie złe, ponieważ zażywanie ich może wywołać skandal?
Nie ma jednak istotnej paraleli z przypadkiem, o którym mówił św. Paweł Apostoł. On miał bowiem na myśli chrześcijan, którzy nie wiedzieli, że spożywanie mięsa ofiarowanego bożkom nie jest niczym złym, i którzy, gdyby byli zachęcani do jego spożywania, mogliby zatem zrobić coś, co (błędnie) uważali za złe. I nigdy nie powinniśmy robić czegoś, co szczerze uważamy za złe, nawet jeśli mylimy się w tej ocenie. Jednak w przypadku przyjmowania szczepionek na Covid-19 katolicy mogą być pewni, że nie jest to złe, ponieważ sam Kościół autorytatywnie tak powiedział dokładnie, aby sumienia wiernych mogły być w tej sprawie spokojne.
Jednakże nadal może się wydawać, że istnieje inny rodzaj zgorszenia, o który musimy się martwić. Czyż niektórzy ludzie nie mogliby wszak dojść do wniosku, że mimo wszystko katolicy nie mogą być tak mocno przeciwni aborcji, jeśli chcą stosować takie szczepionki? Gdyby jednak wyciągnęli taki wniosek, rozumowaliby błędnie, ponieważ konkluzja taka stąd nie wynika. Równie dobrze można by powiedzieć, że św. Paweł Apostoł nie był tak bardzo przeciwny bałwochwalstwu, ponieważ pozwolił chrześcijanom jeść mięso ofiarowane bożkom; albo że św. Tomasz z Akwinu nie był tak bardzo przeciwny lichwie, ponieważ nauczał, że chrześcijanie mogą pożyczać pieniądze od lichwiarzy.
Kościół dał również jasno do zrozumienia, że katolicy powinni protestować przeciwko faktowi, że istnieją jakiekolwiek produkty, czy to szczepionki, czy cokolwiek innego, które mają choćby odległy związek z aborcją – nie dlatego, że używanie tych produktów jest złe, ale dlatego, że aborcja jest zła. I dlatego Kościół naucza również, że katolicy jako środek protestu powinni używać alternatywnych szczepionek, gdy tylko są one dostępne.
Należy jednak zauważyć, że w związku z tym nie ma nic szczególnego w szczepionkach Covid-19. Niektórzy katolicy nalegali, aby wszyscy odmówili stosowania szczepionek przeciwko Covid-19, jako środka protestu przeciwko aborcji. Jednak przed pandemią nie było podobnie powszechnego i żarliwego protestu przeciwko szczepionkom na odrę, świnkę, różyczkę, ospę wietrzną i zapalenie wątroby – pomimo faktu, że wiele takich szczepionek zostało również opracowanych z wykorzystaniem linii komórkowych pochodzących z abortowanych dzieci. Skąd więc fiksacja na szczepionkach Covid-19, tak jakby były one w jakiś sposób wyjątkowo podejrzane?
Ten podwójny standard sam w sobie grozi wywołaniem skandalu. Sprawia to wrażenie, iż ludzie, którzy odmawiają przyjęcia szczepionek Covid-19 w imię obrony życia, kłócą się w złej wierze – że są mniej zainteresowani protestem przeciwko aborcji niż znalezieniem przydatnej broni retorycznej do zastosowania przeciwko szczepionkom, których nie lubią z innych powodów (co może być dobrymi powodami, ale nie ma to znaczenia w kontekście tych naszych rozważań).
Istnieje również inne potencjalne źródło skandalu w tej fiksacji na temat rzekomo złego charakteru szczepionek Covid-19. Jak niedawno zauważył prof. Roberto De Mattei :
Przez wieki Kościół katolicki zawsze walczył z deformacjami swojej doktryny moralnej na obu skrajnościach. Z jednej strony laksyzm oznaczający negację absolutów moralnych w imię prymatu sumienia, z drugiej zaś rygoryzm oznaczający skłonność do tworzenia praw i nakazów, których nie przedstawia moralność katolicka .
Jako przykłady rygoryzmu przytoczyć można skłonność montanistów do fanatycznego poszukiwania męczeństwa nawet wtedy, gdy nie było to konieczne, oraz postawę donatystyczną odmawiającą uznania władzy grzesznych prałatów. Z błędnym rygoryzmem mamy do czynienia, gdy katolik przedstawia wymagającą, ale opcjonalną naukę teologiczną, praktykę duchową lub zasadę moralną, o której jest osobiście przekonany, jak gdyby obowiązywała ona wszystkich katolików. Rygoryzm jest szczególnie kuszącą przesadną reakcją, gdy Kościół i świat popadły w ostry laksyzm, jak ma to miejsce dzisiaj. Ale trzeba się temu oprzeć. Jak mówi De Mattei:
Tylko Kościół ma prawo określać prawo moralne i jego obowiązkowy charakter. Każdy, kto twierdzi, że zajmuje miejsce władzy kościelnej narzucając nieistniejące normy moralne, ryzykuje popadnięciem w schizmę i herezję, co niestety już miało miejsce w historii.
Duchowni i komentatorzy katoliccy, którzy twierdzą, że wszyscy katolicy muszą odmówić szczepień pod groźbą grzechu, którzy utrzymują, że oficjalny osąd Kościoła w tej sprawie należy zignorować, i którzy oskarżają innych katolików, którzy się z nimi nie zgadzają, o zdradziecki kompromis z wrogami Wiary są wyraźnie winni rygoryzmu w tym sensie. Rzeczywiście, są winni poważnego skandalu, ponieważ takie skrajne poglądy zachęcają do schizmy (bez względu na to, czy mają taki zamiar, czy nie). Ich wstręt i przerażenie wobec tchórzostwa, korupcji i heterodoksji wielu prałatów Kościoła są całkowicie zrozumiałe. Ale to nie usprawiedliwia ustanawiania siebie jako alternatywnego magisterium.
***
Na sam koniec dodam już od siebie, że radykalni antyszczepionkowcy nie dość, że szerzą szkodliwy skrupulantyzm (doszukując się grzechu tam gdzie go nie ma), to wydają się nieraz być wyjątkowo niekonsekwentni w swej “moralnej” gorliwości. W rzeczywistości bowiem można podać w życiu zawodowym i społecznym przykłady wielu sytuacji, w których występuje albo bliska materialna współpraca ze złem albo też można poważnie zastanawiać się, czy nie mamy już do czynienia z bezpośrednim udziałem w grzechu. Przykładem bliskiej materialnej współpracy ze złem może być sprzedaż pism pornograficznych, prezerwatyw i innych środków antykoncepcyjnych. W naszym kraju uczestniczy w tym procederze zapewne kilkaset tysięcy ludzi (ekspedientki, aptekarze, itp). Przykładem zaś czegoś, co może być już podejrzewane o bezpośrednie uczestnictwo w grzechu kłamstwa jest zaś podpisywanie przez pracowników fikcyjnych oświadczeń o przejściu szkolenia BHP. Nie słyszałem jednak, by tego rodzaju sytuacje były szeroko i publicznie omawiane przez duchownych oraz publicystów katolickich. Co więcej nawet na fali współczesnego “antyszczepionkowego” skrupulantyzmu ci, którzy go propagują, nie wydają się dostrzegać w swej gorliwości owych i tym podobnych, a przecież o wiele bardziej kontrowersyjnych niż przyjmowanie szczepionek aktów współpracy ze złem? Czy nie mamy tutaj więc do czynienia z czymś podobnym do “przecedzania komara, a połykania wielbłąda” (por. Mateusz 23: 23-26)?
Opracował w oparciu o wzmiankowany powyżej artykuł dr. Edwarda Fesera – Mirosław Salwowski
Możliwość komentowania O różnicy pomiędzy bezpośrednim a pośrednim zabiciem niewinnego została wyłączona
Tradycyjne katolickie nauczanie (potwierdzone również przez Jana Pawła II) na temat absolutnego zakazu aborcji jest z pewnością bardzo trudne do zaakceptowania. Jego logiczną konkluzję stanowi bowiem stwierdzenie, iż nawet w celu ratowania życia matki nie ma się moralnego prawa w bezpośredni sposób dokonać aborcji. Tę konkluzję jasno zresztą wyraził papież Pius XII w przemówieniu do uczestników kongresu „Katolickiej Włoskiej Unii Położnych”, który odbył się 29 października 1951 roku:
Oprócz tego każdy ludzki byt, także dziecko w macierzyńskim łonie, ma prawo do życia <<bezpośrednio>> od Boga, nie od rodziców, ani też od jakiegokolwiek społeczeństwa lub ludzkiej władzy. Tak więc nie ma żadnego człowieka, żadnej ludzkiej władzy, żadnej wiedzy, żadnego medycznego, eugenicznego, społecznego, ekonomicznego, moralnego <<wskazania>>, które mogłoby przedłożyć lub dać ważny tytuł prawny dla <<bezpośredniej>> postanowionej dyspozycji nad niewinnym życiem ludzkim, tzn. dyspozycję, która dążyłaby do jego zniszczenia zarówno jako cel, bądź jako środek do innego celu, samego z siebie być może w żaden sposób nie niewłaściwego. W ten sposób, np. uratować życie matki jest najszlachetniejszym celem; lecz bezpośrednie zabicie dziecka jako cel do tego środka nie jest dozwolone ( Patrz: AAS 43/1951/838. Cytat za: O. Henryk Ćmiel OSPPE, “Teologia moralna szczegółowa. Podręcznik dla studentów teologii”, Częstochowa 2013, s. 736 -737).
Uroczyste i nieomylne potępienie wszelakiej bezpośredniej aborcji ogłosił zaś Jan Paweł II w encyklice „Evangelium Vitae”:
„mocą władzy, którą Chrystus udzielił Piotrowi i jego Następcom, w komunii z Biskupami — którzy wielokrotnie potępili przerywanie ciąży, zaś w ramach wspomnianej wcześniej konsultacji wyrazili jednomyślnie — choć byli rozproszeni po świecie — aprobatę dla tej doktryny — oświadczam, że bezpośrednie przerwanie ciąży, to znaczy zamierzone jako cel czy jako środek, jest zawsze poważnym nieładem moralnym, gdyż jest dobrowolnym zabójstwem niewinnej istoty ludzkiej. Doktryna ta, oparta na prawie naturalnym i na słowie Bożym spisanym, jest przekazana przez Tradycję Kościoła i nauczana przez Magisterium zwyczajne i powszechne. Żadna okoliczność, żaden cel, żadne prawo na świecie nigdy nie będą mogły uczynić godziwym aktu, który sam w sobie jest niegodziwy, ponieważ sprzeciwia się Prawu Bożemu, zapisanemu w sercu każdego człowieka, poznawalnemu przez sam rozum i głoszonemu przez Kościół” (tamże, n. 62).
Wielu współczesnych katolików, najprawdopodobniej po to, aby ominąć katolicką doktrynę na ten temat powołuje się na regułę podwójnego skutku (nauczaną przez teologów moralnych). Mówiąc w skrócie: reguła ta zakłada, iż jeśli pośrednim efektem jakiegoś dobrego lub neutralnie moralnego działania będzie coś złego, to dla odpowiednio słusznych przyczyn można coś takiego uczynić. Oczywiście, zasada podwójnego skutku nie aprobuje popełniania czynów wewnętrznie złych w celu osiągania dobrych rezultatów, jedynie katolicy którzy powołują się na nią w kontekście ratowania życia ciężarnej matki przez często swój brak precyzji sprawiają wrażenie, jakoby w tej zasadzie właśnie o to chodziło. Innymi słowy, sprawiają oni wrażenie, jakoby zasada podwójnego skutku poprzez odpowiednio dobre intencje i dobre cele przemieniała coś, co normalnie zaliczylibyśmy do “bezpośredniej aborcji” w zaledwie “pośrednią aborcję”. Tak jednak nie jest, co spróbuję poniżej wytłumaczyć na dwóch praktycznych przykładach.
Ratowanie życia ciężarnej matki poprzez wzięcie szczypców i wyrywanie zeń kawałek po kawałku znajdującego się w jej organizmie ciała nienarodzonego dziecięcia, nie jest żadnym zastosowaniem zasady “podwójnego skutku”, ale stanowi akt zamierzonego i bezpośredniego zabicia nienarodzonego dziecięcia. Jest to działanie wewnętrznie złe, do którego nie ma się nigdy moralnego prawa, chociaż można domniemywać łagodniejszą odpowiedzialność moralną za jego popełnienie, gdyż cel jest dobry (aczkolwiek środek do tego celu niegodziwy) i intencje są dobre, a okoliczności ekstremalne. Zgodne z zasadą “podwójnego skutku” jest z kolei np. usunięcie nowotworowego guza z organizmu ciężarnej kobiety, nawet jeśli jego przewidywanym skutkiem może być/lub będzie śmierć nienarodzonego dziecięcia. Takie działanie nie jest bowiem aktem zamierzonego i bezpośredniego zabicia dziecka w celu ratowania matki, gdyż jego specyfika polega na czymś zupełnie innym. Tu celem “ataku” nie jest niewinne dziecię, które ma być zamordowane po to by ktoś inny miał żyć – tu celem “ataku” jest guz nowotworowy, a ubocznym skutkiem jego likwidacji może być/będzie śmierć niewinnego.
Można to porównać do sytuacji, w której żołnierze/policjanci strzelają do terrorystów przetrzymujących zakładników. Nawet jeśli jest duże prawdopodobieństwo czy pewność, że w wyniku takiego strzelania na 100 zakładników od zbłąkanych kul zginie 1 czy 2 zakładników to strzelanie do terrorystów będzie tu nadal zgodne z zasadą podwójnego skutku. Ale już np. bezpośrednie zastrzelenie dajmy na to niewinnego dziecka (np. przez zamierzony z góry strzał w jego głowę czy serce), po to by można było ocalić od śmierci 100 innych niewinnych dzieci, nie będzie żadnym działaniem zgodnym z zasadą “podwójnego skutku”, ale będzie działaniem wewnętrznie złym. Owszem będzie to działanie w pewnym sensie zrozumiałe, co do którego można będzie przyjąć domniemanie łagodniejszej odpowiedzialności moralnej. Niemniej jednak nie będzie to działanie, do którego ma się kiedykolwiek moralne prawo.
Możliwość komentowania Czy Joe Biden jest katolikiem? została wyłączona
W ostatnim czasie uwadze niektórych komentatorów nie umknęła okoliczność, iż prezydent-elekt USA, czyli Joe Biden, jest drugim po Johnie F. Kennedym amerykańskim politykiem, który został wybrany na to najwyższe w owym państwie stanowisko, deklarującym się jednocześnie w sposób jawny jako wierzący oraz praktykujący katolik. Jest to swego rodzaju ewenement, gdyż w przeszło 200-letniej historii tej demokracji i republiki coś takiego wydarzyło się tylko dwa razy. Z drugiej strony nie sposób jednak przejść do porządku rzeczy nad wątpliwościami, jakie odnośnie deklarowanego przez prezydenta-elekta katolicyzmu podnoszą niektórzy co bardziej konserwatywni publicyści katoliccy. Jest bowiem wiedzą publiczną, iż Joe Biden w swej działalności politycznej od dawna wspiera małżeństwa sodomickie oraz legalność aborcji, a więc rzeczy, które w jasny sposób są potępiane przez nauczanie katolickie. Czy więc nowy prezydent Stanów Zjednoczonych może być rzeczywiście katolikiem popierając takie niegodziwości? A może w rzeczywistości jest on heretykiem, któremu zdaje się, że jest katolikiem, albo który udaje katolika?
Odpowiedź na powyższe pytania nie jest wcale tak łatwa i prosta, jak mogłaby się z pozoru wydawać. Żadna z “zerojedynkowych” odpowiedzi nie jest tu bowiem łatwa do stwierdzenia. Ani wszak stwierdzenie: “Joe Biden jest katolikiem“, ani “Joe Biden jest heretykiem” nie okazują się być po bliższym przyjrzeniu w pełni zadowalające. Osobiście przychylałbym się do twierdzenia, iż o nowym prezydencie USA nie należy mówić w bardziej pewny sposób “Jest katolikiem” albo “Jest heretykiem“, ale powinno się raczej używać wobec niego jednego z bardziej “przedsoborowych” określeń teologiczno-kanoniczych, a mianowicie, że jest on “podejrzany o herezję“. Poniżej postaram się wyjaśnić, dlaczego postrzegam prezydenta-elekta Joe Bidena właśnie w ten sposób.
***
Po pierwsze: by zarzucić komuś herezję i “niebycie katolikiem” nie wystarczy wskazać na popełnianie przez daną osobę, choćby i w sposób jawny oraz uporczywy zachowań, które są materią ciężkiego grzechu. Co więcej, nawet gdybyśmy byli pewni, iż taka osoba nie tylko czyni coś będącego materią ciężkiego grzechu, ale jeszcze dodatkowo ściąga na swe sumienie ciężką winę to i tak to samo nie uprawniałoby jeszcze nas do twierdzenia, iż taki człowiek dopuszcza się herezji, a co za tym idzie, nie jest katolikiem. Człowiek bowiem, który z jednej strony na poziomie intelektualnym zgadza się, iż dane zachowanie jest moralnie złe, ale i tak decyduje się je praktykować, ciągle jest katolikiem. Dodam, że nawet jeśli za swe złe czyny taka osoba nie żałuje, ale mimo to, na płaszczyźnie rozumowej oraz intelektualnej przyznaje, iż popełniane przez niego zachowania są moralnie złe, taki ktoś jest nadal katolikiem. Oczywiście, ów osobnik jest złym katolikiem, który znajduje się na drodze do piekła, ale jednak tak czy inaczej jest on/ona katolikiem. To co, czyniłoby takiego człowieka heretykiem to uporczywe zaprzeczanie, iż pewne praktykowane przez niego niemoralne rzeczy są moralnie złe, nie zaś same choćby i wieloletnie oraz pozbawione szczerej skruchy ich praktykowanie (o czym szerzej poniżej). Przenosząc zaś powyższe rozróżnienie na grunt działalności politycznej czy urzędowej, to można wyobrazić sobie sytuację, w której ten czy inny polityk albo urzędnik czyni coś moralnie bardzo złego, pomimo swej intelektualnej zgody na nauczanie katolickie w danej sprawie. Na przykład, niektórzy politycy mogą głosować za legalizacją aborcji, nie dlatego, iż uważają ją za moralnie dobrą w pewnych okolicznościach (co byłoby już herezją), ale dlatego, że boją się ostracyzmu ze strony swych partyjnych kolegów. Podobnie, ten czy inny urzędnik może udzielać ślubów parom sodomitów i lesbijek, nie dlatego, iż uważa czyny homoseksualne za dobre lub przynajmniej obojętne moralnie, ale może on to czynić z obawy przed utratą swej pracy. Osobiście podejrzewam, iż Joe Bidena raczej nie dotyczą tego rodzaju okoliczności i przynajmniej za jego publicznym wspieraniem sodomickich “małżeństwo” stoi jego wewnętrzne intelektualne przekonanie, to jednak nawet to podejrzenie nie rozwiązuje do końca problemu, czy w takim razie powinien być on uważany za heretyka.
***
Po drugie: zgodnie chociażby z kanonem 751 Kodeksu Prawa Kanonicznego herezją jest uporczywe po przyjęciu chrztu negowanie lub (pozytywne) powątpiewanie tym elementom nauczania katolickiego, które należy przyjmować wiarą Boską i katolicką. Jak zaś uczy Sobór Watykański I:
wiarą boską i katolicką należy wierzyć w to wszystko, co zawiera się w słowie Bożym spisanym lub przekazanym, i jest do wierzenia przedkładane przez Kościół – albo uroczystym orzeczeniem, albo zwyczajnym i powszechnym nauczaniem – jako objawione przez Boga (Patrz: „Konstytucja dogmatyczna o wierze katolickiej”, Rozdział III, p. 34) .
Od razu dodam, iż herezją może być negowanie bądź (pozytywne) powątpiewanie o prawdach i zasadach, o których Magisterium Kościoła w sposób nieomylny uczy w zakresie moralności. Na przykład, jeśli ktoś uważa, iż onanizm albo bezpośrednie zabijanie niewinnych nie są wewnętrznie złe, dopuszcza się w ten sposób co najmniej materialnej herezji. Na poparcie tego mego stwierdzenia mogę podać przykłady konkretnych wypowiedzi Magisterium Kościoła, w których pewne błędne wypowiedzi odnoszące się do postępowania na płaszczyźnie moralnej zostały zakwalifikowane jako właśnie „heretyckie”.
I tak np. Sobór w Konstancji potępił następujący pogląd:
„Każdy tyran może i powinien, w sposób dozwolony i słusznie, zostać zgładzony przez jakiegokolwiek swego wasala czy poddanego, także przy użyciu zasadzki, fałszywego pochlebstwa czy udawania miłości, bez względu na złożoną mu przysięgę albo zawarte z nim przymierze, bez czekania na wyrok czy polecenie jakiegokolwiek sądu” (Patrz: Sesja XVII, V, 2).
Ojcowie tego soboru uzasadnili napiętnowanie owego poglądu, w taki oto sposób:
„Pragnąc przeciwstawić się temu błędowi i usunąć go z korzeniami, święty synod, po dojrzałym namyśle ogłasza, orzeka i ustala, że doktryna tego rodzaju jest błędna w wierze i z punktu widzenia obyczajów, odrzucają i potępia jako heretycką, gorszącą, wywołującą niepokój i otwierającą drogę dla fałszu, oszustwa, kłamstwa, zdrady i wiarołomstwa. Ponadto ogłasza, orzeka i określa, że ci, którzy z uporem podtrzymują tę najbardziej zgubną doktrynę, są heretykami i jako tacy powinni być karani według prawnych sankcji kanonicznych.” (Patrz: Sesja XVII, V, 3, podkreślenia moje – MS).
Z kolei Sobór w Vienne tak wypowiedział się na temat tych, którzy broniliby uprawiania lichwy:
(…) Jeśli ktoś popadłby w taki błąd, że śmiałby z uporem twierdzić, iż uprawianie lichwy nie jest grzechem, postanawiamy, że powinien być ukarany jako heretyk, przy czym zobowiązujemy stanowczo miejscowych ordynariuszy i inkwizytorów niegodziwości herezji, aby występowali przeciw oskarżonym lub podejrzanym o tego rodzaju błąd tak samo, jak nie wahają się występować przeciw oskarżonym lub podejrzanym o herezję.” (podkreślenie moje – MS).
Kongregacja Nauki Wiary zaś w dokumencie o nazwie „Wyjaśnienie doktrynalne dotyczące końcowej części formuły <Wyznania wiary>” z dnia 29 czerwca 1998 roku prawdę nauczania katolickiego głoszącą, iż: „bezpośrednie i umyślne zabójstwo niewinnej istoty ludzkiej jest niezwykle poważnym wykroczeniem moralnym” zaliczała do rzędu tych prawd, które:
„(…) powinny być przez wszystkich wierzących przyjęte z wiarą teologalną. Dlatego gdyby ktoś uporczywie podawał je w wątpliwość lub odrzucał, podlegałby cenzurze herezji, zgodnie z odnośnymi kanonami Kodeksów kanonicznych”.
Jeśli więc, Joe Biden na płaszczyźnie intelektualnej i rozumowej przyjmuje błędne tezy o braku wewnętrznego zła sodomii albo aborcji to oczywiście dopuszcza się on w ten sposób materialnej herezji. Materialna herezja nie jest jednak jeszcze w pełni tego słowa herezją. Herezją w sensie bardziej ścisłym jest dopiero “uporczywe” przyjmowanie heretyckich tez. A z taką sytuacją mamy do czynienia między innymi wtedy, gdy ktoś dobrze wie, że przyjmowany przez niego pogląd jest nie do pogodzenia z nieomylną częścią nauczania Kościoła. Sytuacja byłaby więc jasna i jednoznaczna, gdyby Joe Biden powiedział coś w stylu: “Tak wiem, iż aborcja oraz czyny homoseksualne są potępione przez nieomylne wypowiedzi Magisterium Kościoła, ale mimo to nie zgadzam się z tym nauczaniem“. Wtedy oczywiście mielibyśmy do czynienia z herezją formalną, a nie tylko materialną ze strony prezydenta-elekta USA. Jednakże, przynajmniej póki co, nie możemy całkowicie wykluczyć tego, iż prezydent Biden przyjmuje takie heretyckie tezy nie mając owej wiedzy. Oczywiście, naiwnością byłoby przypuszczać, że ów już wszak sędziwy mężczyzna w ogóle nie ma świadomości tego, iż przyjmowane przez niego opinie są w jakiś sposób sprzeczne z nauką Kościoła. Takie przypuszczenie można by może formułować względem 12-letniego chłopca, który uczęszcza do kościoła może raz na 2 miesiące, a nie wobec niemal 80-letniego mężczyzny, który co tydzień uczestniczy w niedzielnej Mszy świętej. Mimo to jednak Joe Biden może – w sposób szczery – uważać, iż kwestionowane przez niego nauczanie katolickie nie należy do tego typu doktryny, która jest nieomylna i którą należy przyjmować wiarą Boską i katolicką. W takim wypadku byłby on odpowiedzialny jedynie za przyjmowanie herezji materialnej, ale nie popadałby on jeszcze w herezję formalną. Inna sprawa, że jeśli tak miałoby być, to tym bardziej pasterze Kościoła powinni starać się wyprowadzić Joe Bidena z błędu, publicznie napominając go w tej kwestii oraz wzywając do porzucenia takich heretyckich opinii. W sytuacji, gdy nie jest to w sposób jasny czynione, a sam Biden otrzymuje Komunię świętą z rąk nawet i papieża Franciszka, polityk ten może być tym bardziej utwierdzany w swym ewentualnie błędnym przekonaniu o braku nieomylnego nauczania Kościoła w kwestiach wewnętrznego zła czynów homoseksualnych oraz aborcji.
***
Joe Biden niekoniecznie jest zatem formalnym heretykiem. Jak już jednak wspomniałem, w przedsoborowej teologii i prawie kanonicznym istniała odrębna, acz zbliżona do heretyków kategoria osób “podejrzanych o herezję”. Ty mianem określano ochrzczonych katolików, którzy np. dawali na wychowanie swe dzieci w religii niekatolickiej, zawierali małżeństwo przed pastorem a nie księdzem czy też pomagali w szerzeniu herezji. Tytułem analogii prezydent-elekt Biden może być traktowany jako “podejrzany o herezję”, gdyż wytrwale przez wiele lat sprzyjał szerzeniu się herezji o braku wewnętrznego zła aktów sodomskich oraz zabijania niewinnych osób ludzkich poprzez chociażby swe głosowania czy fakt, iż będąc jeszcze wiceprezydentem udzielał on ślubu dwóm homoseksualistom. Poza tym, o ile nie można wykluczyć, że nie wie on o tym, iż nauczanie Kościoła w nieomylny sposób potępia aborcję oraz czyny homoseksualne, to podejrzenie to można równie dobrze odwrócić w drugą stronę. A mianowicie, nie można wykluczyć, że Joe Biden dobrze wie o tym, że wspierane przez niego nieprawości są napiętnowane w per se nieomylnej części doktryny katolickiej, jednak mimo to, postanawia je publicznie popierać oraz bronić.
Na sam koniec dodam, iż mimo swej niepewności co do formalnej herezji, w jaką nowy prezydent USA miałby popaść, uważam za słuszny fakt odmówienia mu swego czasu udzielenia Komunii świętej przez jednego z katolickich duchownych. Nawet bowiem, gdyby przyjąć domniemanie, iż Joe Biden wspiera legalność aborcji i homoseksualizm z innych powodów niż przyjęcie przez siebie heretyckich opinii na ten temat to tak czy inaczej takie wsparcie jest obiektywnie rzecz biorąc materią grzechu ciężkiego. A osoby jawnie żyjące w zachowaniach będących obiektywnie materią ciężkiego zła powinny być wedle Prawa kanonicznego nie dopuszczane do Komunii świętej. Oczywiście, niestety nie mam złudzeń, że tego typu chwalebne zachowanie ze strony wspomnianego wyżej księdza będzie się częściej powtarzać.
Możliwość komentowania Czy moralnie dozwolone jest przyjmowanie szczepionek pochodzących z abortowanych płodów ludzkich? została wyłączona
W związku z pojawieniem się szczepionki firmy Pfizer mającej chronić przed zakażeniem się wirusem Covid-19 w niektórych kręgach katolickich pojawiło się pytanie o to, czy gdyby tego typu szczepionki była wyprodukowana między innymi z komórek pochodzących z niegdyś abortowanych płodów ludzkich, to byłoby moralnie dozwolone skorzystanie z takiego środka zapobiegawczego. Chociaż, z tego co czytałem, akurat szczepionki Pfizera ten problem dotyczy tylko w bardzo niewielkim stopniu, warto się mu przyjrzeć bliżej, gdyż niektóre z innych przygotowywanych przeciwko Covid-19 szczepionek mają być sporządzane w jeszcze silniejszym stopniu w oparciu o komórki pobrane z zabitych podczas aborcji dzieci. Ponadto, o ile się orientuje, również część ze szczepionek przeciwko innym chorobom, została w ten sposób sporządzona. Problem jest zatem ważny i aktualny.
***
Zanim przejdę do bardziej szczegółowego omówienia zasygnalizowanego wyżej dylematu etycznego, nadmienię tylko, iż w bardziej konserwatywnych środowiskach katolickich pojawiły się dwie opinie na ów temat.
Pierwsza z nich została zaprezentowana przez pięciu kardynałów i biskupów w podpisanym przez nich oświadczeniu z 12 grudnia 2020 roku, w którym to owi hierarchowie w sposób zdecydowany twierdzą, że byłoby moralnie niedopuszczalne przyjęcie takiej szczepionki. Owych pięciu kardynałów i biskupów to: kardynał Janis Pujats (metropolita senior archidiecezji ryskiej); arcybiskup Tomasz Peta (metropolita archidiecezji Najświętszej Maryi Panny w Astanie); arcybiskup Jan Paweł Lenga (biskup senior diecezji karagandyjskiej); biskup Joseph E. Strickland (ordynariusz diecezji Tyler z USA); biskup Athanasius Schneider (biskup pomocniczy archidiecezji Najświętszej Maryi Panny w Astanie). Ich stanowisko na ten temat zostało przetłumaczone na język polski i można je przeczytać na portalu PCh24.
Druga z tych opinii została wyrażona przez dystrykt Bractwa św. Piusa X w USA i w sposób bardziej szczegółowy opisana przez ks. Arnauda Sélégny w artykule pod anglojęzycznym tytułem “Is it Morally Permissible to Use the Covid-19 Vaccine?“. Jako, że osobiście zgadzam się raczej z tym drugim stanowiskiem, moje poniższe rozważania będą w dużej swej części powtórzeniem (nierzadko w formie dosłownych lub prawie dosłownych przytoczeń) wywodów ks. Arnauda Sélégny. Gwoli precyzji dodam jednak, że niektóre ze szczegółowych rozważań tego duchownego w pewien sposób skorygowałem. Przykładowo, zrezygnowałem z rozróżnienia jakiego dokonał on na współpracę formalną oraz bezpośrednią, gdyż wedle mej znajomości katolickiej doktryny i teologii na ów temat, współpraca bezpośrednia zawiera się we współpracy formalnej.
***
Zacznijmy od tego, iż obrońcy tezy o absolutnej niemoralności przyjmowania wskazanego wyżej rodzaju szczepionek mają rację twierdząc, że wedle nauki katolickiej dobry cel (np. ratowanie życia lub zdrowia) nie powinien być osiągany przez same w sobie złe środki. A jednym ze złych wewnętrznie środków jest z pewnością bezpośredni i zamierzony akt zabicia niewinnej osoby ludzkiej. Tradycyjne nauczanie katolickie na ów temat podsumował w encyklice “Evangelium vitae” papież Jan Paweł II:
Dlatego mocą Chrystusowej władzy udzielonej Piotrowi i jego Następcom, w komunii z biskupami Kościoła Katolickiego, potwierdzam, że bezpośrednie i umyślne zabójstwo niewinnej istoty ludzkiej jest zawsze aktem głęboko niemoralnym. Doktryna ta, oparta na owym niepisanym prawie, które każdy człowiek dzięki światłu rozumu znajduje we własnym sercu (por. Rz 2, 14-15), jest potwierdzona w Piśmie Świętym, przekazana przez Tradycję Kościoła oraz nauczana przez Magisterium zwyczajne i powszechne.
Świadoma i dobrowolna decyzja pozbawienia życia niewinnej istoty ludzkiej jest zawsze złem z moralnego punktu widzenia i nigdy nie może być dozwolona ani jako cel, ani jako środek do dobrego celu. Jest to bowiem akt poważnego nieposłuszeństwa wobec prawa moralnego, co więcej, wobec samego Boga, jego twórcy i gwaranta; jest to akt sprzeczny z fundamentalnymi cnotami sprawiedliwości i miłości. Nic i nikt nie może dać prawa do zabicia niewinnej istoty ludzkiej, czy to jest embrion czy płód, dziecko czy dorosły, człowiek stary, nieuleczalnie chory czy umierający. Ponadto nikt nie może się domagać, aby popełniono ten akt zabójstwa wobec niego samego lub wobec innej osoby powierzonej jego pieczy, nie może też bezpośrednio ani pośrednio wyrazić na to zgody. Żadna władza nie ma prawa do tego zmuszać ani na to przyzwalać”.
Pod względem prawa do życia każda niewinna istota ludzka jest absolutnie równa wszystkim innym. Ta równość stanowi podstawę wszelkich autentycznych relacji społecznych, które rzeczywiście zasługują na to miano tylko wówczas, gdy są oparte na prawdzie i na sprawiedliwości, uznając i broniąc każdego człowieka jako osoby, a nie jako rzeczy, którą można rozporządzać. Wobec normy moralnej, która zabrania bezpośredniego zabójstwa niewinnej istoty ludzkiej, nie ma dla nikogo żadnych przywilejów ani wyjątków. Nie ma żadnego znaczenia, czy ktoś jest władcą świata, czy ostatnim «nędzarzem» na tej ziemi: wobec wymogów moralnych jesteśmy wszyscy absolutnie równi” (tamże: n. 57, podkreślenia moje – MS).
Nie mamy zatem moralnego prawa nigdy i nigdzie w bezpośredni sposób zabić choćby jedną niewinną osobę ludzką, nawet gdyby w ten sposób udało się uratować od śmierci wielu innych niewinnych ludzi. Przykładowo, na tzw. Dzikim Zachodzie zdarzały się sytuacje polegające na tym, że farmerzy wraz ze swymi rodzinami ukrywali się przed chcącymi ich zabić Indianami. W takich okolicznościach mogło się zdarzyć, iż niemowlę będące członkiem takiej ukrywającej się rodziny, swym głośnym płaczem narażałoby innych członków tej rodziny na bycie wykrytym przez żądnych krwi Indian. Czy więc ojciec rodziny, który widziałby owych Indian w pobliżu, słysząc, iż jego niemowlę zaczyna płakać, mógłby wziąć nóż i poderżnąć swemu najmłodszemu dziecięciu gardło, po to by te swym głośnym krzykiem nie zdradziło miejsca ich pobytu zagrażającym im nieprzyjaciołom? Mimo że na płaszczyźnie racjonalnej takie zachowanie wydawałoby się uzasadnione, gdyż ojciec rodziny w ten sposób próbowałby osiągnąć większe dobro poprzez ochronę życia pozostałych członków swej rodziny, obiektywnie rzecz biorąc, takie jego zachowanie nie byłoby moralnie dozwolone. Dobry cel, jakim byłoby uratowanie przed śmiercią kilku niewinnych osób, nie usprawiedliwiałby posłużenia się w tym celu aktem wewnętrznie złym, jakim byłoby bezpośrednie zadanie śmierci choćby jednemu niewinnemu człowiekowi.
O ile jednak oczywiste jest, że bezpośrednie zabicie niewinnego nigdy nie jest moralnie dozwolone, o tyle równie jasną konkluzję stanowi stwierdzenie, iż przyjęcie szczepionki wyprodukowanej na bazie komórek pobranych z aborcji, nie jest bezpośrednim morderstwem niewinnego. Owszem, jest to w pewien sposób skorzystanie z faktu, iż ktoś kiedyś dokonał tego niecnego czynu, ale, tak czy inaczej, nie stanowi to ze strony przyjmującego szczepionkę czynu polegającego na bezpośrednim i zamierzonym zabiciu niewinnej istoty ludzkiej. W tym więc znaczeniu osoba przyjmująca taką szczepionkę nie łamie zasady “Dobry cel nie uświęca złych ze swej natury środków“.
***
To, co trzeba więc rozważyć przy ocenie takiego zachowania, to kwestia, czy i w jakim stopniu przyjmujący szczepionkę współpracuje ze złem dokonanym niegdyś przez innego człowieka? Tradycyjna moralistyka katolicka podaje pewne niezbędne rozróżnienia próbujące odpowiedzieć na powyższe pytanie.
Pomaganie grzesznikowi w popełnieniu grzechu nazywane jest „współpracą ze złem”, bez względu na rodzaj udzielonej pomocy. Aby taka współpraca zaistniała, działanie współpracownika musi mieć rzeczywisty wpływ na zły czyn poprzez pomoc udzieloną w jego wykonaniu.
I tak mianem “współpracy formalnej”, nazywamy sytuację w której współpracownik dobrowolnie godzi się na grzech, w który jest zaangażowany. Tak więc, kto pomaga włamywaczowi, na przykład czuwając, aprobując ten grzech, formalnie współpracuje w kradzieży. Prawo cywilne będzie go również nazywać „wspólnikiem”. Innym rodzajem formalnej współpracy ze złem jest pochwalanie, nakazywanie, doradzanie tej czy innej nieprawości lub zachęcanie swego bliźniego do jej popełnienia. Przykładowo, osoby zachęcające przechodniów do odwiedzenia klubu ze striptizem dopuszczają się tego rodzaju współpracy. Podobnie, można by o czymś takim mówić w przypadku ludzi wywieszających na swych domach czy miejscach pracy symbole i emblematy walczącego o legalność zabijania nienarodzonych dzieci Strajku Kobiet. Jedną z form współpracy formalnej jest też pomoc bezpośrednia i “natychmiastowa”, gdy współpracownik dokonuje grzesznego czynu razem z grzesznikiem, na przykład kiedy pomaga złodziejowi zabrać łup i ukryć go. Dzieje się tak również w przypadku asystenta chirurga, który w bardziej bezpośredni sposób pomaga chirurgowi dokonać aborcji (np. wykonując częściowo tenże “zabieg”).
Inny z rodzajów współpracy określa się mianem “pośredniego”. Polega on na tym, że współpracownik zapewnia to, co pomoże grzesznikowi – materialnie, konieczne działanie, środki – w popełnieniu grzechu lub co pozwoli mu łatwiej osiągnąć zły i występny cel. Ostatecznie, ta pośrednia współpraca może być mniej lub bardziej materialnie „bliska” lub „daleka”, w zależności od tego, czy udzielona pomoc ma większy lub mniejszy wpływ na popełniony grzech, czy też ma z nim mniej lub bardziej ścisły związek. Zatem sprzedanie bożka poganinowi, aby ten mógł oddawać mu cześć, to bliska materialna współpraca. Ale sprzedaż drewna, z którego zostanie zrobiony bożek, to daleka materialna współpraca ze złem bałwochwalstwa. Innymi przykładami pośredniej, jednakże przy tym bliskiej materialnej współpracy ze złem może być osoba trzymająca złodziejowi drabinę, taksówkarz podwożący męskich klientów do domu publicznego (zakładając wiedzę takiego kierowcy co do charakteru owego miejsca), kasjer sprzedający już podpitemu klientowi alkohol czy też pielęgniarka przygotowująca kobietę do przeprowadzenia aborcji (np. przez podawanie jej przed owym “zabiegiem” odpowiednich środków).
***
Jakie są więc zasady moralnej odpowiedzialności w przypadku różnych form współpracy ze złem? Formalna współpraca jest zawsze niemoralna i zawsze zabroniona. Nie mamy moralnego prawa formalnie współpracować ze złem nie tylko wówczas, gdy w razie odmowy moglibyśmy stracić pracę, ale nawet wtedy, gdy wiązałoby się to z realnym niebezpieczeństwem poniesienia przez nas lub inne niewinne osoby śmierci. W odniesieniu do formalnej współpracy należy w sposób ścisły odnieść tradycyjnie katolickie zasady: “Lepiej umrzeć niż zgrzeszyć” oraz “Dobry cel nie uświęca złych środków“. O bezwzględnym moralnym obowiązku odmowy formalnej współpracy ze złem nauczał papież Jan Paweł II w punkcie numer 74 swej encykliki “Evangelium vitae”:
“Z moralnego punktu widzenia nigdy nie wolno formalnie współdziałać w czynieniu zła. Takie współdziałanie ma miejsce wówczas, gdy dokonany czyn — już to z samej swej natury, już to ze względu na określony kontekst kształtujących go okoliczności — ma charakter bezpośredniego uczestnictwa w działaniu przeciwko niewinnemu życiu ludzkiemu albo też wyraża poparcie dla niemoralnej intencji głównego sprawcy. Takiego współdziałania nie można nigdy usprawiedliwić ani powołując się na zasadę poszanowania wolności drugiego człowieka, ani też wykorzystując fakt, że prawo cywilne je przewiduje i nakazuje: za czyny dokonywane osobiście przez każdego istnieje bowiem odpowiedzialność moralna, od której nikt nie może się uchylić i z której będzie sądzony przez samego Boga (por. Rz 2, 6; 14, 12).“
Współpraca pośrednia może być moralnie dozwolona lub moralnie zakazana. W przypadku dużej części aktów bliskiej materialnej współpracy jest ona niedozwolona, ponieważ zasadniczo rzecz biorąc, należy unikać współpracy ze złem dokonywanym przez innych ludzi. Jednak ze względu na realną użyteczność lub poważną konieczność czasami można wymagać wykonania czynu, który, choć sam w sobie dobry, będzie pośrednią współpracą ze złym działaniem.
Owa użyteczność lub konieczność może być tak nieodparta, że wówczas osoba jest zwolniona z obowiązku unikania współpracy ze złem. W tym przypadku mówi się, że istnieje „proporcjonalnie poważny powód” uzasadniający dozwoloną współpracę.
Weźmy ogólny przykład, rozważając różne możliwe czynniki związane z aborcją:
a) Bliski współpracownik pośredniczący: asystent, który pomaga lekarzowi przekazując mu instrumenty. b) Mniej bliski współpracownik pośredniczący: pielęgniarka, która przygotowuje kobietę do operacji. c) Jeszcze mniej bliski współpracownik pośredniczący: ten, który czuwa nad prawidłowym funkcjonowaniem sali operacyjnej. d) Dalsza współpraca: ten, kto sterylizuje niezbędne instrumenty. e) Współpracownik daleki materialnie: laboratorium, które dostarcza środki znieczulające i rozszerzacze lub producent narzędzi chirurgicznych w tych przypadkach, gdy dostarczony materiał mógłby zostać wykorzystany do innych operacji niż aborcja. f) Bardzo daleki współpracownik: firma dostarczająca te produkty.
Na każdym etapie materialnej współpracy „bliskość” w stosunku do popełnionego grzechu jest bardzo zmienna. Czy mamy powiedzieć, że każdy z tych współpracowników materialnych jest absolutnie zobowiązany do powstrzymania się od współpracy? Bez względu na koszty?
Teologia moralna odpowiada: Nie. Wpływ współpracy na zły czyn jest tak słaby – na przykład dla sanitariusza, który sprząta salę operacyjną – że wystarczy taki powód, jak utrzymanie pracy, aby ją kontynuować.
Z drugiej strony, im silniejszy na dokonanie danego zła jest wywierany wpływ, tym poważniejszy musi być powód do podjęcia współpracy. A kiedy stopień bliskości takiej kooperacji jest zbyt duży, żaden powód nie może jej usprawiedliwić. Trzeba odmówić podjęcia (lub kontynuacji) współpracy, nawet jeśli oznacza to konieczność znalezienia innej pracy. *** Przejdźmy teraz do próby zastosowania powyżej zarysowanych rozróżnień i zasad do sytuacji z jednej strony osób zaangażowanych w przygotowanie szczepionek na bazie komórek pochodzących z aborcji, z drugiej zaś osób przyjmujących do swego organizmu takie szczepionki.
Ktokolwiek produkuje lub sprzedaje takie szczepionki, współpracuje z grzechem aborcji w sposób, który, chociaż nie można go nazwać bliskim, może być postrzegany jako niemoralny. Wina jest jednak różna w zależności od konkretnej roli osoby zaangażowanej w ten proceder.
Ktokolwiek prowadzi firmę farmaceutyczną, która czerpie zyski z aborcji w przeszłości, ponosi większą odpowiedzialność. Po pierwsze dlatego, że mógł zdecydować, że nie zrobi tej szczepionki; po drugie, ponieważ powinien zaprzestać używania danych linii komórkowych i wybrać inne, które nie stanowią problemu moralnego, nawet jeśli rozwiązanie to miałoby swe inne wady.
Badacz naukowy, który wybiera linie komórkowe pochodzące z zabijania nienarodzonych dzieci, znajduje się w podobnej sytuacji. Jednakże już kierowca ciężarówki dostarczający szczepionkę, współpracuje tylko w materialnie daleki sposób, więc takie działanie jest dla niego moralnie dozwolone. Lekarz, który szczepi pacjenta, albo pacjent, który jest szczepiony, dopuszczają się dalekiej materialnej współpracy, gdyż przez takie akty zachęca się i promuje grzech aborcji co najwyżej w bardzo odległy i bardzo nieznaczny sposób. Z ważnych powodów zdrowotnych taki rodzaj współpracy może być zatem moralnie dozwolony. Przykładowo, młoda kobieta, która ma wyjść za mąż, może więc otrzymać szczepionkę przeciw różyczce, chociaż taka szczepionka prawie zawsze jest przygotowywana na komórkach płodowych uzyskanych w wyniku aborcji. Powodem uzasadniającym przyjęcie owej szczepionki jest zagrożenie dla dziecka: jeśli kobieta zachoruje na różyczkę w czasie ciąży, zwłaszcza w pierwszym trymestrze ciąży, ryzyko wad wrodzonych – oczu, słuchu czy serca – jest znaczne. Istnieje zatem wtedy ważny, proporcjonalny powód do podjęcia dalekiej materialnej współpracy z dokonanym niegdyś grzechem aborcji.
Jeśli jednak istnieje szczepionka pochodząca z komórek niepoddanych aborcji i jest dostępna, należy ją zastosować. Ponieważ niektóre z proponowanych szczepionek nie zostały przygotowane w niemoralny sposób, z tego punktu widzenia ich stosowanie nie stanowi moralnego problemu. Dlatego powinny być preferowane nad innymi. *** Należy też zauważyć, że oprócz przypadku omawianego rodzaju szczepionek, współdziałanie ze złem występuje w wielu analogicznych sytuacjach, które należy oceniać i rozeznawać w świetle podanych wyżej zasad moralnych. A zatem:
a) Czy powinniśmy przestać płacić podatki, ponieważ część pieniędzy jest wykorzystywana na zwrot kosztów aborcji lub in vitro?
b) Czy powinniśmy kupować u aptekarzy, którzy sprzedają takie bezpośrednio służące wykonywaniu pewnych niemoralnych czynów produkty jak: środki poronne, prezerwatywy, środki antykoncepcyjne?
c) Czy powinniśmy zgodzić się na pójście do domu towarowego lub księgarni, która sprzedaje złe książki i czasopisma?
d) Czy kasjer powinien odmówić odbioru płatności od klienta, który kupuje płytę DVD z filmem promującym te czy inne niegodziwości?
Oczywiście lista tym podobnych dylematów moralnych związanych z różnymi rodzajami i poziomami współpracy ze złem mogłaby być jeszcze bardzo długa.
Ostatni przykład zostanie wzięty z Nowego Testamentu: czy dozwolone jest spożywanie bałwanów, to znaczy mięsa składanego w ofierze bożkom (patrz: 1 Kor 8: 1)?
Aby właściwie umiejscowić to pytanie, należy wiedzieć, że całe mięso spożywane w starożytnym Rzymie bądź Grecji w sposób konieczny przechodziło przez pogańskie świątynie. Innymi słowy, ludzie mieszkający w tychże krajach aby jeść mięso, często musieli spożywać je po uprzednim poświęceniu takowego pogańskim bóstwom. Dodajmy, że grzech bałwochwalstwa jest jednym z najpoważniejszych i na płaszczyźnie obiektywnej większym niż nieprawość polegająca choćby i na bezpośrednim zabijaniu niewinnych ludzi. Czczenie fałszywych bogów sprzeciwia się bowiem wprost wierze i czci należnej jedynemu prawdziwemu Bogu.
Św. Paweł Apostoł odpowiada na ten dylemat w taki sposób, że spożywanie owego mięsa jest moralnie dozwolone, o ile nie gorszy innych bliźnich. Oznacza to, że ktokolwiek spożywa to mięso ofiarowane pogańskim bóstwom, nie uczestniczy w grzechu bałwochwalstwa. W przeciwnym razie Apostoł ten nie mógłby odpowiedzieć w taki sposób.
Podobnie, w popełnionym grzechu aborcji nie uczestniczy każdy, kto znajduje się w sytuacji dalekiej współpracy materialnej przy stosowaniu szczepionki, której produkcja odbyła by się przy wykorzystaniu linii komórkowych pochodzących z aborcji. Jednak, jak już zostało powiedziane, należy w miarę możliwości unikać współpracy ze złem, nawet materialnej, a jeśli jest wybór, przyjmować szczepionkę, z którą nie wiążą się tym podobne dylematy etyczne.
***
Na sam koniec dodam, iż stanowisko dystryktu Bractwa św. Piusa X w USA jest zgodne z aktualnym Magisterium Kościoła w tej kwestii wyrażonym przez Kongregację Nauki Wiary w instrukcji “Dignitas personae” z dnia 12 grudnia 2008 roku, w której co prawda – słusznie – poddaje się ostrej naganie sam pomysł tworzenia szczepionek na podstawie linii komórkowych uzyskanych z aborcji, jednak w odniesieniu do pacjentów przyjmujących owe szczepionki formuję się następującą ocenę:
“Naturalnie w ramach tych ogólnych założeń istnieje zróżnicowana odpowiedzialność, i ważne racje mogłyby po części usprawiedliwić moralnie wykorzystanie rzeczonego „materiału biologicznego”. Tak więc na przykład zagrożenie życia dziecka może upoważnić rodziców do zastosowania szczepionki wyprodukowanej przy użyciu linii komórkowych niegodziwego pochodzenia, nie mniej jednak pozostaje obowiązek wszystkich by wyrazić swój sprzeciw i zażądać od osób odpowiedzialnych za systemy opieki zdrowotnej, by dostępne były inne rodzaje szczepionek. Z drugiej strony należy pamiętać, że w firmach wykorzystujących linie komórkowe niegodziwego pochodzenia nie jest taka sama odpowiedzialność tych, którzy decydują o kierunkach produkcji, i tych którzy nie mają żadnej władzy decyzyjnej” (tamże: n. 35).
Tak też, paradoksalnie rzecz biorąc, chociaż Bractwo św. Piusa X znajduje się jako całość w jeszcze mocno nieuregulowanej sytuacji kanonicznej, a z drugiej strony 4 na 5 sygnatariuszy oświadczenia sugerującego absolutną niemoralność stosowania wyżej wspominanych szczepionek nie znajduje się pod żadnymi karami kościelnymi (wyjątek stanowi wśród nich abp Lenga), to w tej konkretnej sprawie to akurat Bractwo św. Piusa X wyraża stanowisko zgodne z Magisterium Kościoła.
Możliwość komentowania Sati (palenie wdów) a aborcja została wyłączona
Jakie są dwa główne argumenty zwolenników legalności aborcji? Pierwszy z nich to sztandarowe “prawo wyboru” ze strony ciężarnej kobiety. Drugi to twierdzenie, iż władze cywilne nie powinny swym obywatelom narzucać moralności (zwłaszcza tej inspirowanej religijnie). Oczywiście, oba te argumenty łatwo jest zbić choćby przez pokazanie, że “prawo wyboru” nie może tyczyć się sytuacji, w których oznaczałoby ono tak radykalne i nieodwracalne naruszenie wolności drugiej osoby ludzkiej, jakim jest zadanie jej śmierci (i to bez pytania tej osoby o jej zdanie na ów temat, jak to ma miejsce w przypadku aborcji). Z kolei argument z rzekomego wymogu nienarzucania przez państwo i prawo norm moralnych inspirowanych religijnie załamuje się np. w sytuacji, gdy uznajemy słuszność prawnego zakazu poligamii, gdyż w ten sposób muzułmanom i niektórym poganom narzuca się przestrzeganie normy moralnej o stricte chrześcijańskim charakterze. Zatrzymując się zaś przy temacie ochrony życia niewinnych ludzi, to krótki wgląd w historię świata pokazuje, że mieliśmy tu do czynienia z procesem polegającym na tym, iż chrześcijanie narzucali swe moralne normy i przekonania na ową sprawę niechrześcijanom i co więcej przynajmniej większości z przyjętych wskutek tejże chrześcijańskiej presji rozwiązań prawnych nikt (lub prawie nikt) do dziś nie kwestionuje. Przykładowo, chyba wszystkie pogańskie religie i kulty miały w swych wierzeniach przekonanie o moralnej słuszności składania krwawych ofiar z ludzi oraz zabijania (w tych czy innych okolicznościach) noworodków. Wyjątkiem od wiary w słuszność takich obrzydliwości byli najpierw żydzi, a później chrześcijanie (następnie zaś muzułmanie). Fakt, że dziś już takie rzeczy nie dzieją się za przyzwoleniem prawnym i społecznym zawdzięczamy zaś właśnie temu, że w pewnym momencie historii chrześcijanie doszli do władzy w poszczególnych krajach i prawnie zakazali tych okrutnych praktyk, albo też udało im się przekonać pogan do ich niemoralności. Czy ktoś jednak ma dziś za złe naszym chrześcijańskim przodkom to, że w imię swej religii i wypływającej z niej moralności narzucili nie podzielającym takiej optyki poganom normy prawne zabraniające składania ludzi w krwawych ofiarach oraz mordowania niemowląt???
***
Jeszcze innym przykładem – nad którym chciałbym się nieco dłużej zatrzymać – narzucania przez chrześcijańskich władców wyznawanych przez nich norm moralnych społeczności, która w danej sprawie miała inne przekonania, była historia praktykowanego niegdyś przez hinduistów w Indiach zwyczaju znanego nam szerzej pod nazwą “sati”. Obyczaj ten wywodził się z hinduistycznych wierzeń i polegał na tym, że w przypadku śmierci męża jego żona sama rzucała się na płonący stos pogrzebowy, na którym znajdowały się zwłoki jej niedawno zmarłego małżonka. W ten sposób taka wdowa zabijała sama siebie i było to zgodne z wyznawaną przez nią religią oraz wartościami. Barbarzyński ów zwyczaj trwał przez wieki nie niepokojony, aż do czasu, gdy Imperium Brytyjskie zaczęło kolonizować tereny Indii. Wówczas to pod wpływem działających tam chrześcijańskich misjonarzy władze Wielkiej Brytanii postanowiły zdelegalizować samopalenie się wdów, narzucając w ten sposób przestrzeganie chrześcijańskiego rozumienia normy moralnej “Nie zabijaj” ludziom, którzy takowej zasady nie akceptowali.
Warto przy tej okazji porównać argumentację zwolenników legalnej aborcji do hinduistycznego zwyczaju “sati”:
Po pierwsze; jeśli chodzi o argument z “prawa wyboru” to “sati” w o wiele silniejszy sposób niż aborcja mogłoby być na jego podstawie bronione. Nienarodzone dziecię, które jest zabijane z pewnością w żadnym wypadku nie jest pytane o wyrażanie swego zdania na ów temat. “Sati” jednak – przynajmniej teoretycznie – miało charakter dobrowolnego aktu ze strony czyniącej coś takiego kobiety. Oczywiście, prawdopodobnie naiwnością byłoby sądzić, że zawsze bądź prawie zawsze samospalanie się indyjskich wdów odbywało się bez poważnych obaw z ich strony o to, iż w razie odmowy poddania się temu zwyczajowi i tak zostaną zabite, albo też będą w inny, a ciężki sposób represjonowane przez swą społeczność. Z drugiej jednak strony, trudno jest na sposób aprioryczny zaprzeczać samej możliwości, iż mniejsza bądź większa część takich kobiet rzeczywiście w zasadniczo dobrowolny sposób dokonywała obrzędu samospalenia. Tak czy inaczej więc, o ile, żadne z nienarodzonych dzieciątek nie może wyrazić swej zgody na jego uśmiercenie w wyniku aborcji, o tyle “sati” mogło być rzeczywiście rzadziej lub częściej dokonywane w sposób dobrowolny.
Po drugie: w przypadku delegalizacji zwyczaju “sati” mieliśmy do czynienia z narzuceniem chrześcijańskiej normy moralnej niechrześcijańskiej społeczności, która owej zasady nie akceptowała. Czy jednak ktoś dziś ma za złe Brytyjskiemu Imperium, że postąpiło w ten sposób? A może, Anglicy powinni po prostu wprowadzić jakieś prawne procedury, które by w większym stopniu gwarantowały rzeczywistą dobrowolność samospalania się indyjskich wdów, zamiast narzucać całemu pogańskiemu i niechrześcijańskiemu społeczeństwu własne rozumieniu moralności?
***
Jak widzimy więc, choćby na przykładzie “sati”, czasami dobrze jest ingerować w czyjeś “prawo wyboru”, a także narzucać komuś tradycyjnie chrześcijańskie normy moralne.
Możliwość komentowania Dziś wszyscy powinnyśmy wspierać Jarosława Kaczyńskiego została wyłączona
Choć jeszcze do nie tak dawna kierownictwo PiS najprawdopodobniej z inspiracji prezesa Jarosława Kaczyńskiego dokonywało obstrukcji starań o poszerzenie prawnej ochrony życia nienarodzonych dzieci, sytuacja zmieniła się diametralnie kilka dni temu. Jak bowiem wszyscy wiemy, Trybunał Konstytucyjny (dalej: TK) w dniu 22. 10. 2020 roku orzekł o niezgodności z polską konstytucją przepisu pozwalającego na tzw. aborcję eugeniczną. Można śmiało przypuszczać, że stało się to dzięki wyraźnemu przyzwoleniu ze strony pana Jarosława Kaczyńskiego. Ta decyzja owej instytucji ściągnęła tak na PiS, jak i na samego prezesa Kaczyńskiego gniew setek tysięcy oburzonych ludzi, którzy dzień w dzień demonstrują na ulicach naszych miast oraz miasteczek. W łonie obozu PiS i Zjednoczonej Prawicy widać pewne wyraźne pęknięcia, jeśli chodzi o twarde stanie przy obronie słuszności ostatniego orzeczenia TK. Wyrazem tego są wszak postulaty ze strony prezydenta Dudy oraz Jarosława Gowina i jego środowiska, by wprowadzić do polskiego prawa legalność aborcji w przypadku tzw. wad letalnych – czyli takich wad, które uprawdopodobniają, że nienarodzone dziecko albo urodzi się martwe albo też umrze w krótkim czasie po swym narodzeniu. Mimo to jednak, prezes Kaczyński jasno opowiada się po stronie wyroku TK i – przynajmniej póki co – w żaden sposób nie daje sygnałów o tym, by owo orzeczenie rozmydlać i osłabiać.
Jarosław Kaczyński znajduje się więc w trudnej, będącej nie do pozazdroszczenia, sytuacji. Z jednej strony ma bowiem do czynienia z masowymi protestami na ulicach, których dynamika i charakter jest nieprzewidywalny. Z drugiej zaś strony, nie wszystkie ważne postaci w obozie rządzących podzielają jego jasne i jednoznaczne stanowisko w odniesieniu do ostatniego orzeczenia TK. Co zatem w tej sytuacji powinny czynić te osoby, którym zależało na tym, by nasze instytucje państwowe wreszcie zdecydowały się na poszerzenie prawnej ochrony życia nienarodzonych dzieciątek? Czyż nie powinny cieszyć się z tego, iż pan Kaczyński po wielu latach zdecydował się wreszcie zerwać z obstrukcją w sprawie aborcji? Czy nie należy zatem odłożyć na bok dawne żale, jakie do niego niegdyś mieliśmy i po prostu docenić to, że wreszcie postąpił w tej kwestii słusznie? Czyż wreszcie, na tym konkretnym froncie nie powinniśmy wspierać pana Kaczyńskiego? Wedle mnie, odpowiedź na wszystkie powyższe pytania jest twierdząca. A więc: tak, powinniśmy cieszyć się z tego, iż prezes Kaczyński zerwał z obstrukcją w kwestii aborcji, tak jak np. należy być radym z tego, że pijak pewnego dnia wyrzuci ze swego domu wszystkie butelki z alkoholem. Tak, powinniśmy odłożyć na bok swe żale do pana Kaczyńskiego i docenić to, że wreszcie postąpił on słusznie, podobnie jak nawróconemu z jakiegoś grzechu człowiekowi nie należy na każdym kroku wypominać jego dawnych występków. Tak, powinniśmy wspierać teraz prezesa Kaczyńskiego w jego obronie ostatniego wyroku TK, nawet jeśli z innych względów i tak nie będziemy w przyszłości głosować na PiS.
Jako że powyższe odpowiedzi wydają mi się oczywiste, ze smutkiem obserwują fakt, iż politycy bliskiego mi ugrupowania, czyli Konfederacji, a także część osób zaangażowanych w walkę o poszerzenie zakazu aborcji, przyjmuje zgoła inną postawą. Chodzi mi mianowicie o nastawienie, które można streścić w trzech następujących punktach: 1) Unikanie tematu orzeczenia TK; 2) Sugestia, iż wydanie wyroku przez TK w tym, a nie innym czasie miało specjalnie podgrzać społeczne emocje; 3) Twierdzenie lub sugerowanie, że pan Kaczyński tak naprawdę w sposób cyniczny gra sprawą aborcji i chce ją wykorzystać dla własnych politycznych celów.
Osobiście nie zgadzam się z żadną z tych postaw i twierdzeń. Tak więc, za niezbyt poważne uważam unikanie poruszania tematu ostatniego orzeczenia TK w sytuacji, gdy wcześniej uznawało się kwestię poszerzenia prawnej ochrony nienarodzonych dzieci za sprawę ważną lub bardzo ważną. Mówiąc językiem jednego z przysłów: po prostu trzeba umieć pić piwo, w którego warzeniu też brało się udział. Jeśli przedtem samemu (słusznie) krytykowało się PiS za obstrukcję w sprawie aborcji, to gdy już doszło do realizacji tego postulatu, należy odważnie i konsekwentnie bronić go i w dzisiejszej bardzo niesprzyjającej temu sytuacji społeczno-politycznej. Podobnie, jako bardzo niepoważne odbieram wytykanie rządzącym takiej, a nie innej daty orzeczenia TK. A co, by było, gdyby TK kolejny raz nie zajął się tą sprawą? Oczywiście, środowiska “Pro Life” i przynajmniej część polityków Konfederacji krytykowałaby pana Kaczyńskiego oraz PiS za kolejny akt obstrukcji w tej sprawie. Twierdzono, by że pan Kaczyński i kierownictwo PiS tak naprawdę nie chce nic zmieniać w tej sprawie i tylko mydli oczy obrońcom życia. Kiedy już jednak doszło do wydania wyroku przez TK to i tak nawet niektórzy z działaczy “Pro Life” twierdzą, że prezes PiS ma w tym swój niecny plan. A więc cokolwiek by w tej sprawie pan Kaczyński nie zrobił, i tak jest niedobrze. Innymi słowy, spełnia się tu tradycyjne przysłowie o tym, że jak się chce psa uderzyć, to i kij się zawsze znajdzie. Podobnie sądzę, iż nieuprawnione moralnie jest doszukiwanie się w aktualnej postawie pana Kaczyńskiego politycznego cynizmu i złych intencji. To prawda, że prezes PiS nie jest zwolennikiem całkowitego zakazu aborcji (np. w przypadku gwałtu), ale nie zmienia to faktu, iż już dawno temu wypowiadał się on za słusznością delegalizacji zabijania poczętych dzieci w wypadku przesłanki eugenicznej. W wywiadzie dla agencji PAP udzielonym przez niego w październiku 2016 roku stwierdzał on wszak:
“W dalszym ciągu jest sprawa prawnych rozwiązań odnoszących się, na różnym poziomie, być może nawet w ramach obecnej ustawy, do aborcji ze względu na stan płodu, a w szczególności ze względu na zespół Downa. Legalnych aborcji jest teraz rocznie około tysiąca, z tego ogromna część spowodowana jest zespołem Downa. Mamy nadzieję, że niedługo już tego nie będzie, taki jest nasz cel. Trzeba to jednak odpowiednio przygotować, trzeba także przekonać społeczeństwo, w szczególności kobiety i będziemy to robić (…)
“Ale będziemy dążyli do tego, by nawet przypadki ciąż bardzo trudnych, kiedy dziecko jest skazane na śmierć, mocno zdeformowane, kończyły się jednak porodem, by to dziecko mogło być ochrzczone, pochowane, miało imię. Chcemy, by było to możliwe ze względu na realną pomoc, która będzie udzielana także ze środków publicznych. Oczywiście mowa tylko o tych przypadkach trudnych ciąż, gdy nie ma zagrożenia życia i zdrowia matki”
Nie można więc powiedzieć, by w tej sprawie pogląd pana Kaczyńskiego miałby się nagle i dziwnie zmienić. To prawda, że przez kilka lat swych rządów PiS zwlekał z realizacją postulatu poszerzenia prawnej ochrony, ale nie musiało to wynikać z jakiejś pryncypialnej niezgody prezesa tej partii na zakaz aborcji eugenicznej, ale z jego wcześniejszych przewidywań odnośnie do zbyt wielkiego oporu społecznego, który powstałby w wyniku wprowadzenia takiego prawa. I fakt, że nawet w dobie rekordowego wzrostu w naszym kraju zakażeń wirusem COVID-19 doszło do masowych protestów przeciwko wiadomemu wyrokowi TK w pewien sposób tylko potwierdza celność takich przewidywań (inna sprawa, że i tak wedle mej opinii należało przeforsować tego typu zakaz wcześniej). Jest także prawdą, że w kwestiach mniej ważnych i jednoznacznych etycznie prezes Kaczyński potrafił być bardziej stanowczy (vide: przysłowiowa “Piątka dla zwierząt”), ale i ten fakt nie oznacza od razu, że jest on nieszczery w sprawie aborcji eugenicznej. Po prostu być może jest tak, że ochrona zwierząt jest dla niego ważniejsza od ochrony nienarodzonych dzieci, ale to jeszcze nie jest równoznaczne ze stwierdzeniem, że ta druga sprawa nie jest dla niego w żadnym stopniu ważna czy istotna.
Na koniec dodam, że doszukiwanie się w aktualnej postawie pana Kaczyńskiego względem delegalizacji aborcji eugenicznej cynizmu i złych intencji kłóci się z nauką katolicką, która za sprzeczne z Bożą wolą uznaje formułowanie pochopnych i lekkomyślnych osądów. Póki nie mamy bowiem jasnych dowodów lub choćby mocnych przesłanek, by podejrzewać, że prezes PiS-u jest nieszczery w tej sprawie, póty powinniśmy interpretować jego postawę w sposób korzystny i przychylny dla niego. Tak naucza o tym chociażby Katechizm Kościoła Katolickiego idąc tu za św. Ignacym Loyolą:
Każdy dobry chrześcijanin winien być bardziej skory do ocalenia wypowiedzi bliźniego niż do jej potępienia. A jeśli nie może jej ocalić, niech spyta go, jak on ją rozumie; a jeśli on rozumie ją źle, niech go poprawi z miłością; a jeśli to nie wystarcza, niech szuka wszelkich środków stosownych do tego, aby on, dobrze ją rozumiejąc, mógł się ocalić (patrz: Św. Ignacy Loyola, Ćwiczenia duchowne, 22; zobacz również; Katechizm Kościoła Katolickiego, n. 2478).
Powyższa sentencja św. Ignacego Loyoli jest poprzedzona uwagą autorów Katechizmu, w której czytamy:
W celu uniknięcia wydawania pochopnego sądu każdy powinien zatroszczyć się, by – w takiej mierze, w jakiej to możliwe – interpretować w pozytywnym sensie myśli, słowa i czyny swego bliźniego (…) (Katechizm Kościoła Katolickiego, n. 2478).
Ja zaś bym powiedział, że przywołane powyżej wypowiedzi Katechizmu Jana Pawła II i św. Ignacego Loyoli niekoniecznie nawet muszą odnosić się do omawianej postawy prezesa PiS. Uważniejsza obserwacja bowiem jego deklaracji na temat aborcji eugenicznej klarowała bardziej jasny niż dwuznaczny obraz przekonań pana Kaczyńskiego w tej kwestii. Był to obraz, który streścić można w następujących słowach: Jestem za zakazem aborcji eugenicznej, ale należy czekać na odpowiedni czas w celu jego wprowadzenia. Fakt zaś, że jednak doszło do stwierdzenia niekonstytucyjności prawnego przyzwolenia na tę praktykę oraz to, iż pan Kaczyński publicznie i otwarcie opowiedział się za słusznością wyroku TK, wskazuje też, iż jego wcześniejsze deklaracje na temat były jednak szczere. Inna sprawa, że prezes PiS prawdopodobnie nie przewidział skali protestów społecznych w tej sprawie, myśląc, iż obawa przed rozprzestrzenianiem się COVID-19 będzie skutecznie je ograniczać.
Podsumowując zatem:
Po pierwsze: pan Kaczyński nie jest zwolennikiem całkowitego zakazu mordowania poczętych dzieci (w czym błądzi), ale optuje on za delegalizacją aborcji eugenicznej (w czym ma słuszność).
Po drugie: należy wspierać ludzi w tym co czynią dobrego i słusznego, a więc w chwili obecnej trzeba być po stronie pana Kaczyńskiego. Nie należy tego mylić z ewentualnym późniejszym wspieraniem PiS-u w wyborach parlamentarnych.
Po trzecie: nie należy doszukiwać się na siłę złych intencji w działaniach naszych bliźnich, co w odniesieniu do pana Kaczyńskiego oznacza, że nie powinniśmy twierdzić, iż deklarowana przez niego postawa w kwestii aborcji eugenicznej jest pozorowana, nieszczera czy udawana.
Możliwość komentowania Na czym polega reguła “podwójnego skutku”? została wyłączona
Bywa, iż gdy przypomina się tradycyjne nauczanie Kościoła o tym, że pewne czyny są zakazane zawsze i w każdych okolicznościach (np. cudzołożenie albo bezpośrednie zabijanie niewinnych ludzi) ktoś, by osłabić realne znaczenie tej doktryny, sięga po argument z zasady “podwójnego skutku”. Osobiście najczęściej spotykałem się z tego rodzaju argumentacją jako swego rodzaju skontrowaniem katolickiego nauczania o absolutnym zakazie aborcji (a więc zakazie również w przypadku zagrożenia życia matki). A zatem, gdy osoba “X” mówiła: “Nigdy nie wolno w sposób bezpośredni dokonywać aborcji, nawet po to by ratować życie matki, gdyż najlepszy cel nie uświęca złych ze swej natury środków“, osoba “Y” odparowywała coś w stylu: “Nie masz racji, gdyż spowodowanie śmierci nienarodzonego dziecka w celu ratowania jego matki jest zgodne z zasadą podwójnego skutku, a zatem nie może być traktowane jako aborcja“. Poniżej, postaram się przedstawić prawidłowe, tradycyjnie katolickie rozumienie reguły podwójnego skutku, tym samym wskazując, dlaczego sposób argumentacji prezentowany przez osobę “Y” jest bardzo dwuznaczny.
***
Tak też, owszem istnieje w tradycyjnej moralistyce katolickiej nauczanie o zasadzie podwójnego skutku, jednak aby nie mylić go z etyką sytuacyjną czy też doktrynami proporcjonalizmu lub konsekwencjonalizmu należy w dobry i dokładny sposób ją rozumieć. W poniższych rozważaniach i rozróżnieniach w dużej mierze będę opierał się na publikacji pt. “Teologia moralna fundamentalna” ( Kraków 2004, s. 237-241) autorstwa dwóch katolickich teologów moralnych Evencio Cofreces Merino oraz Ramona Garcia de Haro.
Po pierwsze zatem i co najważniejsze: zasada podwójnego skutku nie zezwala na dokonywanie czynów z samej swej natury złych. Doktryna ta pozwala na czynienie rzeczy dobrych lub neutralnych moralnie, co do których jednak można przewidywać lub nawet być pewnym, iż część wywołanych przez nie efektów będzie zła (a część z nich będzie dobra). Przykładowo, ukaranie kogoś osadzeniem w więzieniu nie jest wewnętrznie złe i dlatego jest moralnie dozwolone represjonowanie złoczyńców w ten sposób. Z drugiej jednak strony, kara więzienia często wiąże się z wystąpieniem różnych złych skutków u uwięzionych, np. pogłębianiem się ich deprawacji, osłabieniem lub rozbiciem ich małżeńskich i rodzinnych więzi. Nie byłoby jednak zgodne z zasadą podwójnego skutku represjonowanie przestępców za pomocą sankcji o charakterze wewnętrznie złym. Na przykład, gdyby w prawodawstwie jakiegoś kraju istniała kara zgwałcenia kogoś lub też zabicia niewinnych członków rodziny osoby dokonującej jakiegoś przestępstwa, to sięganie po tego rodzaju sankcje karne byłoby moralnie niedozwolone nawet wówczas, gdyby istniała pewność, iż w ten sposób uda się zlikwidować kryminalną przestępczość do zera.
Po drugie: osiągnięty przez dane zachowanie skutek dobry nie powinien być konsekwencją skutku złego. Jeszcze inaczej to formułując; skutek dobry powinien wynikać z czynu “per se”, natomiast zły “per accidens”.
Po trzecie: osoba działająca zgodnie z regułą podwójnego skutku powinna chcieć jedynie dobrych skutków, przynajmniej dążąc do ograniczenia wystąpienia tych z efektów swego czynu/czynów, co do których przewiduje, że będą one negatywne. Tak więc, w podanym wyżej przykładzie kary więzienia, prawodawca winien podjąć kroki mającego na celu ograniczenie złych skutków często z niej wynikających, np. gwałtów, fizycznego znęcania się jednych więźniów nad drugimi, demoralizacji osadzonych. Nie powinno być zatem np. tak, iż prawodawca z jednej strony oficjalnie ustanawia karę więzienia, z drugiej zaś na płaszczyźnie nieformalnej życzliwym okiem spogląda na możliwe dalsze negatywne skutki owej sankcji prawnej.
Po czwarte: przewidywane dobre skutki danego działania powinny przeważać nad jego złymi skutkami. Tak więc w przywołanym wyżej przypadku więzienia można powiedzieć, iż mimo że powoduje ona niemało złych skutków, to jednak da się wykazać większą ilość z nich, które są dla społeczeństwa dobre, np. przestępcy przez pewien czas są pozbawieni możliwości szkodzenia normalnym ludziom, niemała część z osób, które mogłyby potencjalnie wejść na drogę łamania prawa, nie czyni tego z obawy przed pójściem do więzienia, itp.
***
Wracając zaś do przykładu bezpośrednio spowodowanej aborcji w sytuacji zagrożenia życia matki, to nie da się twierdzić, iż np. wyssanie z łona matki za pomocą specjalnego przyrządu ciała jeszcze żyjącego dziecięcia jest zgodne z zasadą podwójnego skutku. Czynność taka stanowi bowiem z samej swej istoty bezpośredni akt zabicia niewinnej istoty ludzkiej i w związku z tym jest naruszeniem pierwszego podstawowego elementu reguły podwójnego skutku, a mianowicie tego, iż czyn, z którego powstaną jakieś złe efekty, musi być jako taki dobry lub przynajmniej moralnie obojętny. I nie zmienia tu natury wskazanego wyżej złego zachowania to, że czyni się je w szlachetnej intencji ratowania życia matki. Tak jak np. szlachetna intencja nakarmienia głodnych dzieci nie sprawi, iż wykonywane pozamałżeńskich aktów seksualnych za pieniądze przestanie być grzechem prostytucji. Jasne jest, iż nigdy, nawet dla ratowania życia matki, nie wolno jest dokonać aborcji. Byłoby to bowiem złamanie zasady mówiącej, iż “Cel nie uświęca środków”. W ten sposób zgodzilibyśmy się, iż w szlachetnym celu (ratowania niewinnego życia matki) można sięgnąć po zły i niegodziwy środek (morderstwo niewinnego i bezbronnego dziecka). Tym samym zniszczylibyśmy jedno niewinne życie, by ratować innego niewinnego. Zamordowalibyśmy jednego człowieka, by uleczyć innego.
Zgodne z zasadą podwójnego skutku byłoby jednak poddanie się przez chorą matkę pewnym kuracjom, zabiegom i operacjom, które same w sobie nie polegają na uśmierceniu dziecka, jednak ich skutkiem ubocznym może być śmierć płodu. Przykładowo, wolno jest poddać się ciężarnej niewieście operacji serca, mimo że jej prawdopodobnym następstwem będzie śmierć dziecka. Jest to dozwolone, albowiem istotą tego typu zabiegów jest leczenie chorej matki, nie zaś zadanie śmierci dziecku w celu ratowania kobiety. W takim akcie nie zmierza się wprost i bezpośrednio do zniszczenia niewinnego życia celem ratowania innego niewinnego człowieka, ale jedynie przewiduje się, że ubocznym następstwem działań leczniczych może być zgon jednego z dwojga. Sam jednak ów akt polega na leczeniu, nie zaś zabijaniu w celu leczenia. Gdyby pokusić się o zilustrowanie tej zasady na jakimś przykładzie praktycznym, to moglibyśmy podać sytuację, w której strażak ratuje ludzi z płonącego budynku. Strażak musi zdecydować, kogo będzie ratował w pierwszej kolejności, będąc przy tym świadomym, iż ratując np. jako pierwsze dziecko, może nie zdążyć pomóc matce. Nie mniej jednak ów strażak nie ma prawa np. wyjąć pistoletu i odstrzelić część znajdujących się w ogniu ludzi po to by łatwiej mu było ratować pozostałych.
Przed kilkoma miesiącami znana międzynarodowa firma Netflix okazała swe poparcie dla legalności mordowania nienarodzonych dzieci, ogłaszając swoisty bojkot Georgii, jednego ze stanów USA, na terenie którego poszerzono w tym czasie zakaz tzw. aborcji. Chodzi o to, że Netflix ogłosił, iż w związku z owym antyaborcyjnym prawem nie będzie kręcił swych produkcji na terenie tego stanu. W reakcji na to po stronie konserwatywnych katolików i chrześcijan innych wyznań wzmogły się pytania o to, czy w takim razie moralnie dozwolone jest wspomaganie Netflixa poprzez opłacanie wykupu do jego internetowej bazy filmów, seriali oraz programów? W tym artykule spróbuję dać odpowiedź na to pytanie.
Otóż w tego rodzaju wypadkach – gdy osobiście nie czynimy danej nieprawości, ale poprzez swoje działania w jakiś sposób współpracujemy ze złem bezpośrednio czynionym przez inne osoby, ważne jest znać tradycyjnie katolickie rozróżnienia pomiędzy tzw. formalną współpracą z czyimś grzechem, a materialną współpracą.
Współpraca formalna
Z formalną współpracą mamy do czynienia wówczas, gdy przyczyniamy się do czyjegoś grzechu przez nakaz, radę, pochwałę lub zachętę albo też nasze współdziałanie z czyimś grzechem jest na tyle ścisłe, iż wręcz wprost ułatwiamy jego zaistnienie. O ile w miarę jasne jest, kiedy mamy do czynienia z nakazem, radą, pochwałą, czy zachętą do grzechu, o tyle wątpliwości może wzbudzać to, kiedy nasze współdziałanie jest na tyle ścisłe, iż wręcz wprost przyczynia się do zaistnienia danego złego uczynku. Jeden z teologów moralnych, kard. Gousset (do którego dzieła podaje poniżej link) stwierdził, iż z czymś takim mielibyśmy do czynienia wówczas, gdy np. ktoś specjalnie opiekował się osobą chcącą dokonać morderstwa, po to, by ta tym łatwiej mogła spełnić swe zamierzenia. Tytułem analogii można by wskazać, iż tego rodzaju formalna współpraca ma miejsce dajmy na to w przypadku sutenerów, którzy organizują swym pracownicom sprawniejsze wykonywanie ich zajęć.
Formalna współpraca z czyimś grzechem jako taka nigdy nie jest dozwolona, nawet w sytuacji zagrożenia życia osoby współpracującej w ten sposób. Jeśli więc ktoś twierdzi lub sugeruje, iż coś jest formalną współpracą, ale np. pod przymusem wolno jest to czynić, to tym samym błądzi. Po prostu nigdy nie mamy moralnego prawa formalnie współpracować z czynionym przez kogoś grzechem.
Współpraca materialna
Z materialną współpracą mamy zaś do czynienia wówczas, gdy w świadomy lub nieświadomy sposób z mniejszym bądź większym prawdopodobieństwem nasze działanie pomaga komuś w popełnieniu zła. Im bardziej nasza współpraca jest tu świadoma i im większe prawdopodobieństwo, iż zostanie ona wykorzystana do zła, tym bardziej możemy nazwać ją mianem “bliskiej materialnej współpracy“. Współpraca materialna bliska jest ogólnie odradzana, ale dla odpowiednio ważnych przyczyn może być moralnie dozwolona. Takimi przypadkami są np. potrzeba zarabiania na życie własne czy innych osób. Współpraca materialna daleka jest zaś, ogólnie rzecz biorąc, dozwolona i nie trzeba mieć tu bardziej poważnych przyczyn by się takowej dopuszczać.
Jako przykład bliskiej materialnej współpracy ze złem wielu teologów podawało działanie pracowników barów czy restauracji, którzy polewali alkohol swym częściowo już nietrzeźwym klientom. Myślę, iż w podobny sposób należałoby też oceniać np. pracę więźniów obozów koncentracyjnych w czasie II wojny światowej polegającą na produkcji broni i wojskowych mundurów wykorzystywanych później przez Niemców do prowadzenia i kontynuowania niesprawiedliwej wojny.
Z kolei, jako przykład dalekiej materialnej współpracy ze złem można podać pracę w sklepie z bronią. W większej albo znacznej części wypadków pracownik takiego sklepu nie wie bowiem, czy broń kupuje u niego bandyta lub przestępca, a przez to, nawet jeśli w nieświadomy sposób sprzeda on broń takiej osobie, jego współpraca będzie daleka. Nie można też wszak powiedzieć, iż sam towar, który on sprzedaje, jest w zwyczajny sposób ukierunkowany na czynienie tych czy innych grzechów. Co innego, gdyby ktoś sprzedawał np. miny wybuchowe w kształcie zabawek (gdyż takie rzeczy są w specjalny sposób przeznaczone do mordowania i ranienia niewinnych).
Opłacanie Netflixa – jakim rodzajem współpracy to jest?
Jak zatem ocenić opłacanie abonamentu dla Netflixa? Cóż, nie sądzę, aby był to przypadek zawsze zakazanej formalnej współpracy ze złem. Byłoby tak, gdyby wnoszenie takich opłat wiązało się np. z podpisaniem deklaracji o treści: “Popieram prawo do legalnej aborcji“, ale przecież – przynajmniej póki co – nie mamy z czymś takim do czynienia. Opłacanie abonamentu dla tej firmy nie wiąże się też ze specjalnym ułatwianiem zaistnienia czynionego przez nią zła. Środki finansowe pozyskiwane w ten sposób są bowiem przez Netflix przeznaczane na różne cele – dobre, złe oraz moralnie obojętne.
Można oczywiście jednak zastanawiać czy współfinansowanie Netflixa za pomocą stałych opłat abonamentowych jest współpracą materialną bliską czy daleką? Gdyby miało okazać się, że stanowi ono współpracę materialną bliską to, zasadniczo rzecz biorąc, należałoby gorliwie zachęcać do rezygnacji z wnoszenia takich opłat, gdyż dostęp do różnych filmów, programów i seriali nie jest na tyle ważną przyczyną, by usprawiedliwiać takie działanie. Oczywiście, może się zdarzyć, iż ktoś z przyczyn zawodowych chce mieć dostęp do takowych rzeczy – wtedy jest to inna sprawa. W większości wypadków jednak korzystanie z bazy Netflixa jest rozrywką, a nie kwestią życiowej konieczności.
Czy jednak opłacanie Netflixa stanowi bliską materialną współpracę ze złem czynionym przez tę korporację? Mówiąc otwarcie: trudno jest mi odpowiedzieć jednoznacznie na to pytanie. Osobiście przychylałbym się raczej do twierdzenia, iż prawdopodobnie – mimo wszystko – jest to współpraca materialna daleka. Żeby wszak mówić o współpracy materialnie bliskiej trzeba by wykazać, iż większość z działań Netflixa ma naganny moralnie charakter. Do tego trzeba by zaś jakichś bardziej szczegółowych analiz, nie zaś – samego w sobie oczywiście słusznego – wskazywania, że te czy inne posunięcia tej firmy są obiektywnie grzeszne.
Zgodnie z sugestią oraz wyrażoną na to zgodą ks. Szymona Bańki publikuję poniżej korespondencję mailową, która została wymieniona pomiędzy mą osobą a osobą ks. Szymona Bańki w kwestii jego wypowiedzi odnoszących się do oceny moralnej niektórych, bardzo rzadko występujących przypadków aborcji.
Mirosław Salwowski
Od: Mirosław Salwowski Wysłano: czwartek, 7 listopada 2019 23:59 Do: Ks. Szymon Bańka Temat: Błędy i dwuznaczności Księdza w kwestii aborcji
Niech
będzie pochwalony Jezus Chrystus
Przesyłam
Księdzu link do mego artykułu na temat pewnych dwuznacznych, a
nawet błędnych wypowiedzi autorstwa Księdza i pana Michała
Murgrabiego:
Temat: Błędy
i dwuznaczności Księdza w kwestii aborcji
Dziękuję
za uwagi, przepraszam że tak na szybko i bez podawania źródeł –
jak znajdę chwilę to coś podeślę. Tymczasem tylko sprzeciwię
się twierdzeniu:
iż
co prawda zabijanie nienarodzonych dzieci jest „prawie zawsze
zakazane” jednak w przypadku zagrożenia życia matki można uznać,
że nie jest to obiektywnie złe i zabronione [1].
To
nie jest prawda – i tego (mam nadzieję) nie powiedziałem –
piszę mam nadzieję bo nie pamiętam i nie mam w tej chwili czasu
żeby to odsłuchać – jeśli padło takie stwierdzenie z moich ust
to byłaby to fatalna pomyłka! A jeśli nie to proszę nie sugerować
że coś takiego powiedziałem.
Nie
w przypadku „zagrożenia życia” a w przypadku aktualnego „ataku
na życie” na matki można to brać pod uwagę. Teologia moralna
dopuszcza traktowanie nawet niewinnej osoby jako „injustus agresor”
– jako niesprawiedliwego agresora, gdy jego działanie sprowadza
aktualne zagrożenie życia niewinnej osoby (np. osoby tonące które
próbują się dostać na już przeładowaną łódź ratunkową i
ewidentnie ją zatopią mogą zostać potraktowane jako agresorzy –
można z nimi walczyć – nawet sprowadzając na nich śmierć). W
tym samym sensie nie dziecko które stwarza zagrożenie dla życia
ale takie którego rozwój realnie i aktualnie zabija matkę (ponoć
może się to zdarzyć właśnie w przypadku ciąży pozamacicznej)
może zostać zabite (choć teolodzy mówią że należy czekać i
obserwować sytuację do samego końca – tak żeby mieć pewność
że zaistniała taka sytuacja – więc musi się zacząć
bezpośrednie niszczenie narządów wewnętrznych matki – wtedy
według teologów można podjąć leczenie kobiety nawet jeśli
będzie to wymagało zabicia dziecka. Nie zmienia to faktu że
aborcja zawsze jest złem – tak jak niewpuszczanie tonących osób
na łódź ratunkową (poprzez czynną walkę z nimi).
Od:
Mirosław Salwowski Wysłano: piątek,
8 listopada 2019 14:23 Do:
Ks. Szymon Bańka Temat: Odp:
ODP: Błędy i dwuznaczności Księdza w kwestii aborcji
Niech
będzie pochwalony Jezus Chrystus
Cytaty
z wypowiedzi Księdza zostały przeze mnie zaznaczone kursywą.
Stwierdzenie o treści: “iż co prawda zabijanie nienarodzonych
dzieci jest „prawie zawsze zakazane” jednak w przypadku
zagrożenia życia matki można uznać, że nie jest to obiektywnie
złe i zabronione” nie jest cytatem słów Księdza, ale moją
ich konstatacją. Co prawda uważam, że to jest najbardziej logiczny
wniosek, jaki można wysnuć z cytowanych przeze mnie słów Księdza
jednak jeśli uważa Ksiądz, że w jakiś sposób Księdza
skrzywdziłem w ten sposób to mogę to uściślić i sprecyzować w
swym artykule. Dodam jednak, że ostatnie z cytowanych przeze mnie
stwierdzeń pana Michała Murgrabii idzie jeszcze dalej w swej
interpretacji słów Księdza niż ja, a jednak nie sprostował
Ksiądz jego komentarza na ów temat, co w tym określonym kontekście
może być w oczywisty sposób interpretowane, jako wyrażenie
aprobaty da jego słów.
Co do różnych możliwych
wypowiedzi teologów, które mogłyby być odczytywane jako
przyzwolenie na akt bezpośredniego zabicia niewinnego dziecka w celu
ratowania życia matki to nie wątpię, że takowe mogą istnieć,
jednak o ile dane nauczanie teologów nie ma charakteru jednomyślnego
to nie można zakładać nieomylnego ich charakteru. Należy też
pamiętać, że ponad nauczaniem poszczególnych teologów (których
oczywiście opinie należy zasadniczo rzecz biorąc szanować i brać
pod uwagę) są wypowiedzi Magisterium Kościoła. A Magisterium
Kościoła w jasny sposób wypowiedziało się, że odnośnie dziecka
nienarodzonego nie można stosować klauzuli “niesprawiedliwego
napastnika” czy też “ostatecznej konieczności”
(cytowany przeze mnie Pius XI), a także w nieomylny sposób orzekło,
iż norma moralna zakazująca bezpośredniego i zamierzonego zabicia
niewinnej osoby ludzkiej nie zna żadnych wyjątków (Jan Paweł II,
“Evangelium Vitae”). Co do konkretnego przypadku ciąży
pozamacicznej to zachęcam Księdza do zapoznania się z tekstem
swego współbrata, ks. Petera Scotta z USA:
Myślę,
że dobrze będzie też dodać, iż jeśli chodzi o akty wewnętrznie
złe to w świetle nauki katolickiej nie można mówić o tym, że
niektóre z nich co prawda pozostaną złe, jednak mogą być w
ekstremalnych okolicznościach dozwolone. Po prostu one są zawsze
zakazane, dlatego, że są wewnętrznie złe. Swego czasu pisał o
tym jeden z biskupów Bractwa św. Piusa X, bp Tissier de Mallerais:
“(…) człowiek
powinien raczej wybierać śmierć niż obrazę Boga poprzez choćby
jeden popełniony świadomie grzech. (…) Można
tolerować mniejsze zło, ale nigdy nie można go pozytywnie czynić.
Oto nauka Kościoła! (…) Nie
można dokonać choćby i najmniejszego grzechu w celu zbawienia
nawet całego świata”
– Biskup Bernard Tissier de Mallerais, “Komunikat Bractwa św.
Piusa X”, Zawsze Wierni, nr. 11/ 1996, s. 5.
Na
samym końcu chciałbym przeprosić Księdza jeśli poczuł się
Ksiądz jakoś urażony czy zaatakowany mym artykułem. Nie to było
mą intencją. Uznałem też, że nie muszę z Księdzem wcześniej
omawiać tego tematu, gdyż wedle Pisma świętego należy upomnieć
najpierw w cztery oczy tego, kto “zgrzeszył przeciw tobie”
(Mt 18, 15) Ksiądz zaś swymi wypowiedziami nie uderzał w dobro mej
osoby. Ponadto, wypowiedzi Księdza w tej kwestii miały charakter
publiczny więc uznałem, że zasadne jest w takim razie publiczne
ich omówienie przeze mnie. Mam przy tym nadzieję, iż mimo
publicznego charakteru mych uwag da radę Ksiądz obiektywnie
przyjrzeć się ich zasadności.
Pozdrawiam
w imieniu Jezus i życzę wielu Bożych błogosławieństw.
Temat: Błędy
i dwuznaczności Księdza w kwestii aborcji
Nie
wchodzi tu także w grę zasada godziwości krwawej obrony przeciw
napastnikowi (któż bowiem niewinne takie maleństwo mógłby nazwać
napastnikiem)?). Niema też żadnego tzw. prawa „bezwzględnej
konieczności”, które by mogło usprawiedliwić uśmiercenie
niewinnego dziecka. Zasługują zatem na pochwałę owi sumienni i
doświadczeni lekarze, którzy starają się i życie matki i życie
dziecięcia zachować i obronić. Niegodnymi natomiast okazaliby się
szlachetnego miana i tytułu lekarskiego ci, którzy by ze względów
leczniczych albo przez niewłaściwe współczucie nastawali na życie
matki lub płodu[2].
Nie
podważam oczywiście cytowanych przez Pana dokumentów magisterium,
jednak podążając za moim profesorem teologii moralnej z Zaitzkofen
uważam że właśnie wtedy kiedy rozwój dziecka aktualnie i realnie
uszkadza narządy wewnętrzne kobiety może jednak zostać uznane za
agresora – jeśli dobrze pamiętam to teolodzy stosowali tu
wyjaśnienie że nie można po prostu zabić tego dziecka (na
podstawie przewidywań), ale jeśli jest konieczne przeprowadzenie
operacji usunięcia jakiejś części narządów wewnętrznych za
względu na rozwój dziecka (co z konieczności wiąże się ze
śmiercią dziecka i w praktyce jest równoznaczne z zabiciem go),
który je uszkadza to wtedy jest to dopuszczalne moralnie (w ten
sposób omijają oni bardzo jasne zakazy bezpośredniego zabicia
istoty niewinnej). Jeśli dobrze pamiętam to zostało nam to
przedstawione jako rzecz dosyć powszechnie uznaną przez nowszych
teologów moralnych i nie łamiącą zakazu zabijania istoty
niewinnej.
Temat:
Odp: ODP: ODP: Błędy i dwuznaczności Księdza w kwestii aborcji
Być
może profesorowi teologii moralnej z Zaitzkofen chodziło o tzw.
pośrednią aborcję, czyli takie działanie, które samo w sobie nie
zmierza wprost do zabicia nienarodzonego dziecięcia, ale śmierć
dziecka jest tu efektem ubocznym głównego, mającego charakter
leczniczy działania. Na przykład, dozwolone jest operowanie serca
ciężarnej kobiety nawet gdyby prawdopodobnym tego efektem miała by
być śmierć dziecka. W przypadku ciąży pozamacicznej część
moralistów katolickich uznaje też za dozwolone wyjęcie jajowodu
wraz z żywym dzieckiem chociaż wiadomym jest, że w skutek takiej
operacji dziecko i tak umrze. Jest jednak zawsze niedozwolonym
bezpośrednie i zamierzone zabijanie niewinnego dziecka, a więc np.
rozkawałkowanie go na części, wyssanie z łona matki,
wstrzyknięcie mu trucizny. Jest to niedozwolone również w celu
ratowania życia matki.
Temat: Błędy
i dwuznaczności Księdza w kwestii aborcji
Tak
o takiej sytuacji mówimy – choć jest to rzecz nie do końca w
stylu: leczenie powoduje też śmierć, gdyż to właśnie samo
dziecko jest bezpośrednio zagrożeniem. Więc jest to przypadek
pośredni, bardzo trudny i wyjątkowy, przeważnie nie wymieniany w
zwykłych dyskusjach na ten temat.
Może
warto opublikować naszą wymianę zdań pod pańskim tekstem? Wydaje
mi się że to trochę wyjaśnia.
Od:
Mirosław Salwowski Wysłano: sobota,
9 listopada 2019 09:54 Do:
Ks. Szymon Bańka Temat: Re:
Odp: ODP: ODP: Błędy i dwuznaczności Księdza w kwestii aborcji
Jeśli
chodzi o publikację naszej wymiany zdań bezpośrednio pod mym
artykułem to niestety nie jest to możliwe ze względów
technicznych, gdyż moja strona póki co nie ma możliwości
dodawania komentarzy pod artykułami. Mogę jednak zaproponować
Księdzu publikację odrębnego artykułu, na którego treść
składały się maile, które wymieniliśmy na ów temat? Co Ksiądz
na to?
Co
do publikacji naszej korespondencji mailowej to skoro się Ksiądz na
to zgadza, zamierzam tak uczynić. Zanim jednak to zrobię prosiłbym
jeszcze Księdza o odpowiedź na pytanie, które uważam za tak
naprawdę najważniejsze i najbardziej kluczowe dla całej tej sprawy
(odpowiedź Księdza na ów temat chciałbym dołączyć do
publikacji naszych maili). A mianowicie, chodzi mi o odpowiedź na
pytanie, czy uważa Ksiądz, że takie czynności jak np. rozerwanie
jeszcze żyjącego nienarodzonego dziecięcia na kawałki, wyssanie
takowego za pomocą specjalnego przyrządu lub wstrzyknięcie w jego
organizm trucizny mogą być uznane za moralnie dozwolone wówczas,
gdyby miała się okazać, iż bez ich podjęcia nie da się uratować
życia matki?
Temat: Błędy
i dwuznaczności Księdza w kwestii aborcji
Metoda
którą ratuje się życie matki nie może być sama w sobie zła,
stąd śmierć dziecka może być dopuszczalna tylko jako
“voluntarium indirectum” zgodnie z jego zasadami: a więc
czyn sam w sobie nie jest zły i powód jest bardzo poważny.
A
mianowicie, chodzi mi o odpowiedź na pytanie, czy uważa Ksiądz, że
takie czynności jak np. rozerwanie jeszcze żyjącego nienarodzonego
dziecięcia na kawałki, wyssanie takowego za pomocą specjalnego
przyrządu lub wstrzyknięcie w jego organizm trucizny mogą być
uznane za moralnie dozwolone wówczas, gdyby miała się okazać, iż
bez ich podjęcia nie da się uratować życia matki?
Czyli
nie jest to dopuszczalne.
Choć
w przypadkach o których mówiliśmy operacja sprowadzi śmierć na
dziecko to celem operacji nie może być zabicie dziecka.
Od:
Mirosław Salwowski Wysłano: wtorek,
12 listopada 2019 13:54 Do:
Ks. Szymon Bańka Temat: Re:
ODP: Odp: ODP: ODP: Błędy i dwuznaczności Księdza w kwestii
aborcji
Dziękuję
za tę odpowiedź. Wynika zatem z niej, iż wcześniejsze wypowiedzi
Księdza w programie “Kościół. Naród. Państwo” były
dwuznaczne, niejasne, aczkolwiek nie jawnie błędne. Myślę jednak,
że warto by było w jednym z następnych programów wyjaśnić i
naprostować te dwuznaczności. Myślę, że jest to tym bardziej
wskazane, gdyż o ile Ksiądz wyrażał się dwuznacznie i
nieprecyzyjnie o tyle redaktor Michał Murgrabia wypowiadał się na
ten temat już w sposób jawnie błędny.
Przy
okazji, czy chciałby Ksiądz się jeszcze odnieść do drugiej
części mego artykułu? Jeśli tak do dołączę Księdza odpowiedź
na ów temat do publikacji naszej korespondencji mailowej?
Temat: Błędy
i dwuznaczności Księdza w kwestii aborcji
Tak
na szybko i z głowy: Herezją stricte sensu nazywamy bezpośrednią
negację jakiejś uroczyście zdefiniowanej prawdy wiary (faktycznie
może ona być natury moralnej). Mówi się również o herezji latae
sensu jako o negacji powszechnie przyjętej prawdy wiary (takiej w
którą zawsze i wszędzie wierzono – jednak której nie
zdefiniowano). Definicja Jana Pawła II wprawdzie spełnia znamiona
uroczystej definicji – jednak znając ówczesną politykę
kongregacji nauki i wiary, zapytani pewnie by odpowiedzieli że
Papież nie użył swojej władzy a jedynie stwierdził że jest to
prawda wiary na podstawie jej powszechnej w czasie i przestrzeni
akceptacji – dokładnie tak zrobiono w bardzo podobnym przypadku
zdefiniowania przez Jana Pawła II niemożności wyświęcenia
kobiety na kapłana.
Także
moim zdaniem na pewno można nazwać dopuszczanie aborcji herezją,
ale można się kłócić czy w sensie ścisłym czy potocznym.
