Porządek miłosierdzia a pomaganie obcym
W kontekście aktualnych problemów, jakie ma nasz kraj z przybyszami na wschodniej granicy, co bardziej konserwatywni katolicy nieraz przywołują zasadę tzw. porządku miłosierdzia, która – w domyśle ma czynić moralny obowiązek pomagania imigrantom i uchodźcom albo bardzo odległym, albo wręcz nieważnym. Czytając wszak niektóre z wywodów przywołujących “porządek miłosierdzia” można odnieść wrażenie, iż nie należy pomagać żadnemu “obcemu” póki jakikolwiek nasz “bliski” (członek rodziny, rodak, współwyznawca, itp.) znajduje się w trudnym materialnie położeniu. Czy jednak, aby na pewno o coś podobnego chodzi w prawidłowo rozumianym porządku miłosierdzia? Otóż widzę kilka powodów, by zakwestionować tego typu interpretację owej zasady.
Po pierwsze: Biblia z jednej strony mówi, że “ubogich zawsze macie u siebie” (J 12: 8), z drugiej zaś niejednokrotnie poleca pomaganie przybyszom (por. Mt 25: 31-45; Kpł 19: 33-34; Pwt 10: 18-19; Ml 3:5; 1 Krl 8: 41-43; Kpł 19: 9-10), a więc ludziom, którzy są nam “obcy”. Z historycznego doświadczenia zaś wiemy, iż w zasadzie w każdym narodzie biedni byli, są i najpewniej będą. Gdybyśmy więc nie mieli pomagać żadnym “obcym”, póki w naszym rodzinnym, narodowym i/bądź wyznaniowym kręgu będą jakiekolwiek osoby potrzebujące naszego szczególnego wsparcia, to w praktyce oznaczałoby to, iż Bóg w swym Słowie dawał nam sprzeczne polecenia. Tak jednak nie jest i najwyraźniej da się pogodzić pomaganie obcym również w sytuacji, gdy osoby nam bliższe cierpią różne mniejsze bądź większe dolegliwości.
Po drugie: Pan nasz Jezus Chrystus w jednej ze swych przypowieści jako wzór do naśladowania podał przykład miłosiernego Samarytanina, który przyszedł z pomocą obcemu (tak wyznaniowo, jak i kulturowo) człowiekowi (patrz: Łk 10: 30-37). Gdyby trzymać się konsekwentnie interpretacji “porządku miłosierdzia” w wykonaniu co poniektórych katolików, to ów Samarytanin postąpiłby co najmniej bardzo kontrowersyjnie od strony etycznej – czy wszak pośród Samarytan nie było żadnych osób potrzebujących pomocy?
Po trzecie: Katechizm Jana Pawła II w punkcie 2241 naucza o obowiązku przyjmowania do siebie przez “narody bogate” obcokrajowców. Ktoś może w tym miejscu powiedzieć, że przecież mowa jest tu o “narodach bogatych”, ale na to można odpowiedzieć, że wszak i wewnątrz narodów “bogatych” znajduje się zawsze jakiś krąg osób biednych. Na przykład takie Stany Zjednoczone przez długi czas uchodziły za państwo zamożne, co jednak nie oznaczało, że nie było tam żadnych ludzi biednych, bezdomnych, etc. Nie wierzę zaś, że autorzy Katechizmu nie zdawali sobie sprawy z owego faktu, iż bycie narodem “bogatym” nie jest równoznaczne z brakiem w obrębie owej społeczności żadnych osób potrzebujących materialnej pomocy.
Nie ma więc żadnych racjonalnych podstaw, by twierdzić lub sugerować, iż “porządek miłosierdzia” czyni moralną powinność pomagania przybyszom bardzo odległą lub wręcz nieistniejącą w sytuacji, gdy w naszym bliższym kręgu wciąż są osoby potrzebująca naszego wsparcia. Tym bardziej nie powinno się tym podobnych interpretacji sugerować w sytuacji, gdy osoby nam obce potrzebują pomocy w sprawach mających charakter konieczny i bardzo pilny (np. są poważnie chore, a nie mają lekarstw, jest zimno, a nie mają dachu nad głową). Oczywiście wszystko to nie oznacza, że nie powinniśmy czynić żadnych rozróżnień w intensywności i kolejności pomagania naszym bliźnim. Gdyby np. nasz kraj padł teraz ofiarą jakiejś strasznej klęski żywiołowej, to byłoby moralnie poprawne zawieszenie przez naszych rządzących pomocy humanitarnej udzielanej innym biednym krajom. Póki jednak nie ma tym podobnych nadzwyczajnych okoliczności, nie należy sugerować, iż obecność pośród naszych rodaków osób biednych wyklucza lub w skrajny sposób osłabia nasz moralny obowiązek pomagania przybyszom. Pomoc tym różnym grupom ludzi (“swoim” i “obcym”) wciąż jest wtedy komplementarna, a nie wyłączająca się nawzajem.
Mirosław Salwowski
Przeczytaj też:
Co robić z przybyszami zza naszej wschodniej granicy?
Niech Bóg błogosławi posła Franciszka Sterczewskiego!
Uciskanie przybyszów jest grzechem wołającym o pomstę do Nieba
Dlaczego Europa powinna przyjąć – na rozsądnych warunkach – muzułmańskich imigrantów?
Współczesny “antyimigrantyzm” jest odbiciem nazistowskiego antysemityzmu