Możliwość komentowania Św. Alfons Liguori: Jak powinien zachować się spowiednik wobec grzeszników recydywistów? została wyłączona
Recydywiści natomiast są to ci, którzy po spowiedzi upadli na nowo w ten sam lub prawie ten sam sposób, bez poprawy. Jak powszechnie się uczy, nie mogą oni otrzymać rozgrzeszenia przez znaki zwyczajne, to znaczy przez samą spowiedź i powiedzenie, że żałują i postanawiają poprawę. Wynika to z rozporządzenia 50 potępionego przez Innocentego XI, ponieważ zaciągnięty nawyk i powtarzające się upadki w przeszłości i bez żadnej poprawy wzbudzają poważne podejrzenie, że żal i postanowienie, które penitent czyni, nie są prawdziwe. Toteż należy im odłożyć rozgrzeszenie na pewien czas, aż zauważy się jakiś roztropny znak poprawy. W tym miejscu trzeba się użalić nad wielkim upadkiem, do jakiego prowadzą liczni źli spowiednicy, którzy rozgrzeszają bez różnicy tych recydywistów. Ci ostatni bowiem, widząc, że zawsze z taką łatwością są rozgrzeszani, gubią wstręt do grzechu i dalej gniją w złych nawykach aż do śmierci. Niektórzy uczeni dopuszczają, że recydywista może być rozgrzeszony od razu za pomocą zwyczajnych znaków nawet trzeci i czwarty raz, ale ja nigdy nie mogłem zgodzić się z tą opinią. Nałogowiec bowiem, który upadł ponownie po jednej choćby spowiedzi bez poprawy, jest już prawdziwym recydywistą i wzbudza uzasadnione podejrzenie, że nie jest odpowiednio dysponowany. (…)
Oby Bóg sprawił, że spowiednicy będą rozgrzeszać recydywistów tylko wówczas, gdy ci wykazują się znakami nadzwyczajnymi! Zło polega na tym, że większość, by nie powiedzieć znakomita większość spowiedników powszechnie rozgrzesza recydywistów bez różnicy, bez znaku nadzwyczajnego, bez napomnienia ich i bez wskazania im przynajmniej jakiegoś środka do poprawy. I z tego właśnie naprawdę bierze się (a nie z rozgrzeszenia dysponowanych) powszechny upadek tak wielu dusz.
Św. Alfons Maria de Liguori, “Praktyczny przewodnik dla spowiednika aby dobrze sprawował swoją posługę“, Kraków 2010, ss. 88-89, 97-98.
Przed kilkoma miesiącami znana międzynarodowa firma Netflix okazała swe poparcie dla legalności mordowania nienarodzonych dzieci, ogłaszając swoisty bojkot Georgii, jednego ze stanów USA, na terenie którego poszerzono w tym czasie zakaz tzw. aborcji. Chodzi o to, że Netflix ogłosił, iż w związku z owym antyaborcyjnym prawem nie będzie kręcił swych produkcji na terenie tego stanu. W reakcji na to po stronie konserwatywnych katolików i chrześcijan innych wyznań wzmogły się pytania o to, czy w takim razie moralnie dozwolone jest wspomaganie Netflixa poprzez opłacanie wykupu do jego internetowej bazy filmów, seriali oraz programów? W tym artykule spróbuję dać odpowiedź na to pytanie.
Otóż w tego rodzaju wypadkach – gdy osobiście nie czynimy danej nieprawości, ale poprzez swoje działania w jakiś sposób współpracujemy ze złem bezpośrednio czynionym przez inne osoby, ważne jest znać tradycyjnie katolickie rozróżnienia pomiędzy tzw. formalną współpracą z czyimś grzechem, a materialną współpracą.
Współpraca formalna
Z formalną współpracą mamy do czynienia wówczas, gdy przyczyniamy się do czyjegoś grzechu przez nakaz, radę, pochwałę lub zachętę albo też nasze współdziałanie z czyimś grzechem jest na tyle ścisłe, iż wręcz wprost ułatwiamy jego zaistnienie. O ile w miarę jasne jest, kiedy mamy do czynienia z nakazem, radą, pochwałą, czy zachętą do grzechu, o tyle wątpliwości może wzbudzać to, kiedy nasze współdziałanie jest na tyle ścisłe, iż wręcz wprost przyczynia się do zaistnienia danego złego uczynku. Jeden z teologów moralnych, kard. Gousset (do którego dzieła podaje poniżej link) stwierdził, iż z czymś takim mielibyśmy do czynienia wówczas, gdy np. ktoś specjalnie opiekował się osobą chcącą dokonać morderstwa, po to, by ta tym łatwiej mogła spełnić swe zamierzenia. Tytułem analogii można by wskazać, iż tego rodzaju formalna współpraca ma miejsce dajmy na to w przypadku sutenerów, którzy organizują swym pracownicom sprawniejsze wykonywanie ich zajęć.
Formalna współpraca z czyimś grzechem jako taka nigdy nie jest dozwolona, nawet w sytuacji zagrożenia życia osoby współpracującej w ten sposób. Jeśli więc ktoś twierdzi lub sugeruje, iż coś jest formalną współpracą, ale np. pod przymusem wolno jest to czynić, to tym samym błądzi. Po prostu nigdy nie mamy moralnego prawa formalnie współpracować z czynionym przez kogoś grzechem.
Współpraca materialna
Z materialną współpracą mamy zaś do czynienia wówczas, gdy w świadomy lub nieświadomy sposób z mniejszym bądź większym prawdopodobieństwem nasze działanie pomaga komuś w popełnieniu zła. Im bardziej nasza współpraca jest tu świadoma i im większe prawdopodobieństwo, iż zostanie ona wykorzystana do zła, tym bardziej możemy nazwać ją mianem “bliskiej materialnej współpracy“. Współpraca materialna bliska jest ogólnie odradzana, ale dla odpowiednio ważnych przyczyn może być moralnie dozwolona. Takimi przypadkami są np. potrzeba zarabiania na życie własne czy innych osób. Współpraca materialna daleka jest zaś, ogólnie rzecz biorąc, dozwolona i nie trzeba mieć tu bardziej poważnych przyczyn by się takowej dopuszczać.
Jako przykład bliskiej materialnej współpracy ze złem wielu teologów podawało działanie pracowników barów czy restauracji, którzy polewali alkohol swym częściowo już nietrzeźwym klientom. Myślę, iż w podobny sposób należałoby też oceniać np. pracę więźniów obozów koncentracyjnych w czasie II wojny światowej polegającą na produkcji broni i wojskowych mundurów wykorzystywanych później przez Niemców do prowadzenia i kontynuowania niesprawiedliwej wojny.
Z kolei, jako przykład dalekiej materialnej współpracy ze złem można podać pracę w sklepie z bronią. W większej albo znacznej części wypadków pracownik takiego sklepu nie wie bowiem, czy broń kupuje u niego bandyta lub przestępca, a przez to, nawet jeśli w nieświadomy sposób sprzeda on broń takiej osobie, jego współpraca będzie daleka. Nie można też wszak powiedzieć, iż sam towar, który on sprzedaje, jest w zwyczajny sposób ukierunkowany na czynienie tych czy innych grzechów. Co innego, gdyby ktoś sprzedawał np. miny wybuchowe w kształcie zabawek (gdyż takie rzeczy są w specjalny sposób przeznaczone do mordowania i ranienia niewinnych).
Opłacanie Netflixa – jakim rodzajem współpracy to jest?
Jak zatem ocenić opłacanie abonamentu dla Netflixa? Cóż, nie sądzę, aby był to przypadek zawsze zakazanej formalnej współpracy ze złem. Byłoby tak, gdyby wnoszenie takich opłat wiązało się np. z podpisaniem deklaracji o treści: “Popieram prawo do legalnej aborcji“, ale przecież – przynajmniej póki co – nie mamy z czymś takim do czynienia. Opłacanie abonamentu dla tej firmy nie wiąże się też ze specjalnym ułatwianiem zaistnienia czynionego przez nią zła. Środki finansowe pozyskiwane w ten sposób są bowiem przez Netflix przeznaczane na różne cele – dobre, złe oraz moralnie obojętne.
Można oczywiście jednak zastanawiać czy współfinansowanie Netflixa za pomocą stałych opłat abonamentowych jest współpracą materialną bliską czy daleką? Gdyby miało okazać się, że stanowi ono współpracę materialną bliską to, zasadniczo rzecz biorąc, należałoby gorliwie zachęcać do rezygnacji z wnoszenia takich opłat, gdyż dostęp do różnych filmów, programów i seriali nie jest na tyle ważną przyczyną, by usprawiedliwiać takie działanie. Oczywiście, może się zdarzyć, iż ktoś z przyczyn zawodowych chce mieć dostęp do takowych rzeczy – wtedy jest to inna sprawa. W większości wypadków jednak korzystanie z bazy Netflixa jest rozrywką, a nie kwestią życiowej konieczności.
Czy jednak opłacanie Netflixa stanowi bliską materialną współpracę ze złem czynionym przez tę korporację? Mówiąc otwarcie: trudno jest mi odpowiedzieć jednoznacznie na to pytanie. Osobiście przychylałbym się raczej do twierdzenia, iż prawdopodobnie – mimo wszystko – jest to współpraca materialna daleka. Żeby wszak mówić o współpracy materialnie bliskiej trzeba by wykazać, iż większość z działań Netflixa ma naganny moralnie charakter. Do tego trzeba by zaś jakichś bardziej szczegółowych analiz, nie zaś – samego w sobie oczywiście słusznego – wskazywania, że te czy inne posunięcia tej firmy są obiektywnie grzeszne.
„Tańce światowe są kołem, którego punktem środkowym jest szatan, a obwodem jego słudzy. Stąd pochodzi, że RZADKO, albo nawet NIGDY TANIEC NIE JEST BEZ GRZECHU (…) Taniec to genialny wynalazek dla psucia obyczajów. Jest on źródłem złych myśli, nieczystych wyrażeń, cudzołóstw, najbardziej haniebnych aktów nieczystości, kłótni i zabójstw. Odciąga wiele osób od ich religijnych powinności, od modlitwy, świętych czytań i czyni ich obojętnymi na wskazówki, których tak bardzo potrzebują. Nie da się tam uczęszczać bez częstego i poważnego obrażania Boga. Czy ktokolwiek może pragnąć swojego zbawienia i wystawiać się na tak wielkie zło, jakim są nieszczęsne owoce tańców?”
Cytat za: Ks. J. Gaume, „Zasady i całość wiary katolickiej, czyli jej wykład historyczny, dogmatyczny, moralny, liturgiczny, apologetyczny, filozoficzny i socjalny, od stworzenia świata aż do naszych czasów”, Kraków 1870, tom IV, s. 423
